مجموعه ای از اصطلاحات عامیانه و کوچه بازاری ایرانی قسمت 133

خل بازی درآوردن-مثل دیوانه ها رفتار کردن

دستی-پول نقدی که به عنوان وام کوتاه مدت از کسی می گیرند

رقصیدن به ساز کسی-تابع سلیقه و خواست کسی بودن-از خود اراده ای نداشتن و از دیگری تبعیت کردن

به مفت نیارزیدن-هیچ ارزشی نداشتن
پرچانگی کردن-پر گویی کردن-وراجی کردن

از این حَسن تا آن حَسن صد گز رسن-در باره‌ی دو چیز گویند که ظاهری یکسان و بهایی بسیار متفاوت دارند

 
خر تب کرده-به تمسخر به کسی می گویند که در هوای گرم لباس بسیار کلفت بپوشد
پیشاب-ادرار

توپ-پرشده-کامل-بی نیاز

آفتابه خرج لحیم(بیشتر بودن هزینه‌ی تعمیر چیزی از بهای نو آن)
خواب آور-مخدر-بی هوش کننده

جور آمدن-اجزای لازم کاری با یکدیگر سازگار آمدن

زپرتی-چیز یا شخص ناتوان-زوار در رفته-بی زور

خنسی-گرفتاری-تنگدستی
از دست کسی کشیدن-از کسی در زحمت و رنج بودن

پت پتی-موتور سیکلت

 

آدم عوضی-کسی که ظاهرش با باطنش یکی نیست-بدطینت

بده اون دستت-آی زکی !

چنگ مالی کردن-چیزی را زیاد دست مالی کردن

پیش غذا-آن چه پیش از غذای اصلی می خورند

از بر بودن-مطلبی را در حافظه داشتن

استخوان ترکاندن-رشد ناگهانی اندام پس از رسیدن به سن بلوغ

به غوره مویز شدن-آموزش ندیده و بی تجربه ادعا داشتن

دلبخواه-به اختیار-بدون رعایت رسم و قانون

 

پَرِ قیچی-پادو-کارگزار-طرفدار پر و پا قرص

روبنده-نقابی سیاه رنگ برای پوشاندن چهره
دوگلاسی-سبیل نازک قیطانی

زبان در قفا-زبان پس قفا

خون جگر-رنج بسیار-غم فراوان

از یک قماش بودن(سر و ته یک کرباس بودن)

بد عنق-کج خلق-بد اخلاق

داغ چیزی را به دل کسی گذاشتن-کسی را از چیزی محروم ساختن و در حسرت آن گذاشتن
بی کلاه ماندن سر-بی نصیب ماندن-چیزی بدست نیاوردن

پی بردن-دریافتن-آگاه شدن

از این شاخ به آن شاخ پریدن(دائمن از موضوع منحرف شدن و به مطالب فرعی پرداختن)
چس محل کردن-بی اعتنایی کردن

دست به ریش گرفتن-ضمانت و تعهد دادن

پادرمیانی کردن-میانجی گری کردن

بز رو-راه باریک و پرپیچ و خم در کوه و جنگل

 

 
بتمرگیدن-نشستن به فرمان تحقیرآمیز
زهر چشم از کسی گرفتن-ترساندن-چنان تنبیه کردن که دیگر جرات تکرار خطا نباشد

زبان گزه رفتن-زبان گزیدن-لب به دندان گرفتن

اوراق شدن-از هم پاشیدن-از کار افتادن

دزدیدن قد-خود را برای دیده نشدن خم کردن

اوستاکار-استادکار-ماهر و مسلط

خشکه-مزد نقدی بدون غذا و لباس-غذای بدون پخت-لباس بدون دوخت

حلق آویز-به دار کشیده

خیس خوردن-آب به خود گرفتن-با مایعی مخلوط شدن

از کف دست مو برآمدن(روی دادن پیشامدی غیرممکن)

بابا ماما-همه کاره ی محل-بزرگ لوطیان
به تخته زدن-در مقام تعریف و چشم نخوردن کسی بکار می برند
بفهمی نفهمی-مختصر-کم-نامحسوس-تااندازه ای

خاک به سر کردن-به فکر چاره افتادن-چاره جویی کردن

از ترس مار توی دهان اژدها رفتن(از باران به ناودان پناه آوردن)

دومندش-دوم از آن

خداپسندانه-مورد پسند خدا

پریدن خواب از سر کسی-خواب نیامدن-هرچند وقت خواب باشد
جوجه فکلی-تازه کار و نا آزموده
جیب کَن-کسی که کارش اخاذی و تلکه است-کسی که دیگران را می دوشد
خبرکش-سخن چین

زهر ریختن-در حق کسی بدی کردن-انتقام گرفتن-اصل بد خود را نشان دادن

 

 

چهار چنگول شدن-خشک شدن اعضای بدن

چاتمه زدن-چند تفنگ را به شکل چاتمه در جایی گذاشتن
دم حجله کشتن گربه-زهر چشم گرفتن برای نخستین بار
دست و پای خود را جمع کردن-ترسیدن و مواظب گفتار و کردار خود شدن

آخر و عاقبت(نتیجه‌ی خوب)

دست بردار نبودن-پافشاری کردن-رها نکردن

اتوکشیده-با سر و وضعی شسته‌ورفته و مرتب

دیم کار-کشاورزی که کشت خود را دیم زراعت می کند
خر زور-نیرومند-پرزور

آزار داشتن-انجام کاری به قصد اذیت دیگری-کرم داشتن

جهنم دره-جای نامناسب و عذاب دهنده

برهوت-غیر مسکونی-خشک و بی انتها

دهن بسته-حیوان

 
رک گویی-صاف و پوست کنده حرف زدن

حرف دو پهلو-نگا. حرف پهلودار

ریز بین-نکته سنج-بسیار دقیق-باریک بین

بی قواره-بد شکل

به بخت خود پشت پا زدن-فرصت مناسبی را از دست دادن-از خوشبختی مسلمی چشم پوشیدن

چاتمه-چند تفنگ که یه صورت ضربدر به هم تکیه داده اند

رج کردن-رج بستن

اخ و پیف کردن(اظهار ناراحتی کردن از بوی بد، منظره‌ی بد یا غذای بد)

رگه-طبقه ای از مواد معدنی در درون خاک

در چاه افتادن-فریب خوردن

به تخته زدن-در مقام تعریف و چشم نخوردن کسی بکار می برند
درسته-یکجا-یکپارچه-کاملن

چینی بند زدن-کاسه دوختن-به هم چسباندن تکه های ظروف شکسته

زر زرو-بچه ای که زیاد عر می زند

تریاکی ِ چیزی بودن-سخت به چیزی معتاد بودن

زود رنجی-نازک دلی-حساسیت

چشه ؟-او را چه شده ؟

اصلاح-تراشیدن ریش و آرایش موی سر نزد مردان

زود بودن-فرانرسیدن هنگام کاری

در باغ سبز نشان دادن-وعده های فریبنده دادن-امید واهی برای کسی ایجاد کردن
پاتال-سالخورده-پیر

البرز-بلندقامت-دلیر
اشکال‌تراشی-ایرادگیری-گره در کار اندازی

 

الانه-همین حالا-هم اکنون
خوش خوشان-اندک اندک-به تدریج-کم کم

چرک-کثیف

 

به هدر دادن-تلف کردن-تباه کردن-از دست دادن
به روز سگ افتادن-بدبخت و بیچاره شدن-به فلاکت افتادن
آدم استخوان‌دار-کسی که اراده و پشتکار دارد

پیاده روی-راه پیودن با پای پیاده

تاپاله چسباندن-بوسدن محکم و پی در پی

خاک پاک-زادگاه

زیر چاقی-مهارت

دَم نقد-آماده-حاضر

خیار چنبر-نوعی خیار
اهل بیت(اهل خانه، خانواده)

جد کمر زده-در نفرین به سید می گویند-یعنی جدش او را به سزایش برساند

اردک رفتن، غاز آمدن(دست از پا درازتر برگشتن)

برو برگرد-چون و چرا
تازه به دوران رسیده-نو کیسه-کسی که تازه به ثروت یا به جایی رسیده است

آب نخوردن چشم(امید نداشتن)

بازار سیاه-جایی که در آن اجناس غیر قانونی و گران می فروشند

چراغ دستی-چراغ قابل حمل با دست
پا شدن-از جا برخاستن

دستگیره-وسیله ی باز و بسته کردن در و پنجره-کهنه ای در آشپزخانه برای برداشتن دیگ از روی اجاق

حاجی-به زیارت مکه رفته-نوعی خطاب عام

برق از کسی پریدن-سخت ترسیدن-جا خوردن

 

آینه‌ی دست(تیغ و خنجر)

پالان آفتاب گذاشتن-کسی را معاف کردن-مرخص کردن

 

پدر مرده-یتیم-خطابی به هنگام خشم مانند پدر آمرزیده یا ننه مرده
دست خالی برگرداندن-نا امید کردن-پاسخ رد دادن

دندات روی جگر گذاشتن-طاقت آوردن-تحمل کردن-تاب آوردن
از کسی رودست خوردن(از کسی فریب خوردن)

تن در دادن-به کاری حاضر شدن-انجام کاری را پذیرفتن

از سر کسی افتادن-عادتی را ترک کردن

چار دست و پا رفتن-راه افتادن کودکان که تازه به راه افتاده اند

از کسی رودست خوردن(از کسی فریب خوردن)

جامغولک-حقه-حیله

 

پِهِن پا زدن-بیکاره و ولگرد بودن

پا افتادن-اتفاق افتادن-پیش آمدن

اهل کاری بودن-وارد بودن در کاری

پرداختی-مبلغ داده شده

پلاس شدن-مدت زیادی در جایی ماندن-جایی را پاتوق خود کردن

آستین از چشم برداشتن(آشکارا گریستن)

خنده ی نخودی-خنده ی لوس و بی مزه

این جور که بویش می‌آید(چنان که از ظواهر امر پیدا است، از فرار معلوم)

دم کسی لای تله گیر کردن-دچار سختی شدن-به بلا گرفتار شدن

بگو مگو-جر و بحث-مشاجره
ریختن مو-سخت وحشت کردن

بود و نبود-آنچه می تواند وجود داشته باشد-مال و منال-همه ی دارایی

دست پخت-شیوه ی پختن-هنر پختن

چوب خوردن-تنبیه شدن

جای دشمن-کنایه از نشیمنگاه-ماتحت

اهل نشست-تارک دنیا-گوشه‌نشین

دست کسی آمدن-آگاهی پیدا کردن-فهمیدن-بو بردن

دور برداشتن-گرم شدن-مبالغه کردن-کش دادن-عصبانی شدن

بخت آزمایی-ترتیبی برای تقسیم جایزه میان خریداران بلیت
پر در آوردن-بسیار خوشحال و سبکبال شدن
التفاتی(داده شده، مرحمتی، اعطا شده)

با ریسمان کسی به چاه رفتن-با اعتماد به کسی به کاری دست زدن

دست دوم-کار کرده-مستعمل

روی غلتک افتادن-جریان دلخواه و طبیعی را به دست آوردن-دور برداشتن و سرعت گرفتن

داغ و درفش کردن-مجرمی را برای اقرار کردن داغ کردن

خرچه-در مقام توهین به بچه می گویند

چاله سیلابی-نگا. چاله خر کشی

تقلا کردن-کوشش زیاد کرد-دست و پا زدن

برادر زن-برادرِ زن هر مرد

چوری-جوجه ی تازه از تخم درآمده

جگر خون کردن-رنج بسیار دادن

از ران خود کباب خوردن(با سختی چیزی به‌ دست آوردن)

خوشا به حال ماهی-خیلی تشنه ام

دور علم کسی جمع شدن-دور کسی گردآمدن و از او پشتیبانی کردن

تَپوک-ضربه ی دست یا پا

حضوری-رو در رو

ریش گذاشتن-نتراشیدن ریش-ریش بلند کردن

پیچه-دل درد-مالش رفتن شکم

چرخ دستی-چرخ خیاطی که با دست به حرکت می افتد

دل واپسی-نگرانی-اضطراب

 

ختم گذاشتن-مجلس ترحیم گذاشتن

خر کسی از پل گذشتن-گره کار باز شدن-از گرفتاری خلاص شدن

ریغ افتادن-اسهال گرفتن-به تر و ور افتادن

دبه خایه-مبتلا به فتق بیضه

تا شدن-دو لا شدن-جمع شدن

چار میخ-اذیت و آزار سخت

پساب-آبی که پیش از این در آن چیزی خیسانده یا جوشانده باشند

از جیب خوردن-در آمد نداشتن-از بس‌انداز خرج کردن
رخت آویز-جا رختی-چوب لباسی

بند بودن دست-گرفتار بودن-مشغول به کاری بودن و به کار دیگری نرسیدن
آتش به مال خود زدن(کالایی را بسیار ارزان فروختن)

خود را به ناخوشی زدن-تمارض کردن

چله نشینی-خانه نشینی

اَنف کسی معیوب بودن-ابله بودن-خل بودن

آب به آب شدن-تغییر آب و هوا دادن-بهبود یافتن به سبب سفر

 

از جنب و جوش افتادن-آرام گرفتن-شور و هیجان خود را از دست دادن

زبان کسی را موش خوردن-سکوت کردن-با وجود ضرورت سخن نگفتن

درشت-حرف زشت-دشنام

بی شوخی-جدا-بدون شوخی
زنگ-زمان آموزش درس یا فاصله ی میان دو درس در مدرسه

تحت الشعاع بودن-زیر نفوذ و تاثیر دیگری بودن

جز و وز-اظهار عجز و ناراحتی-شرح غم و اندوه-صدای سوختن چیزی
با کاره-کسی که هر کاری از او ساخته است
راحتی-دمپایی

بر و بچه ها-زن و بچه-جماعت دوستان

تو لاک خود رفتن-با کسی کاری نداشتن-توی عالم خود بودن
افت کردن(کاهش یافتن، کم شدن)

پَر جبرئیل-چیز کمیاب و نادر-پول

اصحاب منقل(اهل گفت‌وگو و سخن)

به تته پته افتادن-به لکنت زبان افتادن
 

دَرَ ک-در کوچک-برای نشان دادن بی اعتنایی نسبت به رویدادی بد به کار می رود

ترتیب اثر دادن-به حساب آوردن-اهمیت دادن

زوال در آوردن-نعمتی را در نتیجه ی ناسپاسی و بی اعتنایی از دست دادن

جای شکرش باقی است-باید سپاس داشت که از این بد تر نشده است

حق دادن-تایید کردن

رنگ نداشتن حنای کسی-اعتباری نداشتن حرف یا عمل کسی

آب مریم(شیره‌ی انگور، عصمت و طهارت)

 

بند تنبانی-سست و رکیک-مزخرف و بی ارزش

پنجه-انگشتان پنجگانه ی دست

 

تا کش به کشمش می خوره-هنوز چیزی نشده-سر کوچک ترین بهانه

روی خود کشیدن-رو کشیدن
زاییدن گاو کسی-به دردسر بزرگی گرفتار آمدن

بی سایه سر شدن-بی صاحب ماندن-بیوه شدن

در تاریکی رقصیدن-در غیبت کسی رجز خواندن و ادعای بی خود کردن

با هم شیر و شکر بودن-نهایت دوستی با هم داشتن

چاقاله ،-چغاله میوه ی هسته دار نارس

تخت و تبار-خوب و رو به راه

حال کسی را گرفتن-کسی را ناراحت کردن-شادی کسی را به هم زدن

به تور زدن- به تور انداختن

از کسی رودست خوردن(از کسی فریب خوردن)

آب-عزت و رونق-طراوت و تازگی-روح-شراب خالص

 

تفنگ ته پر ت-فنگی که با فشنگ شلیک می کند

زمینه سازی کردن-مقدمه چیدن برای انجام کاری

دو به هم زن-دو به هم انداز

دوره انداختن-مهمانی ادواری میان عده ای برقرار کردن-کسی را به این سو و آن سو فرستادن

پا بر جا-ثابت قدم-استوار

زیر رکاب کشیدن کسی-کسی را مطیع و تابع ساختن

دو زاری-سکه ی دو ریالی

 

از گردۀ کسی کار کشیدن(کسی را به سود خود بی‌رحمانه به کار واداشتن)

آک‌بند-نو واستفاده‌نشده-هنوز از جعبه بیرون‌آورده‌نشده-دست اول
این پهلو آن پهلو شدن-این دنده آن دنده شدن-غلتیدن از پهلویی به پهلوی دیگر

تابوت خشکه-بسیار لاغر و ناتوان

خُل-نیمه دیوانه-سفیه

زیختن آب پاک روی دست کسی-یکسره نومید کردن کسی

حساب سوخته-بدهی قدیمی
دست به ریش گرفتن-ضمانت و تعهد دادن
آمیزقلمدون(میرزا‌بنویس، کاتب)

چشم انداز-منظره

خرده کاری-کار جزیی

پایین دست-طرف پایین

 

تر دماغ-سرحال-شنگول

آش شله‌قلمکار-بی‌نظم و قاعده

آس و پاس-در نهایت تهیدستی-بینوا-مفلس
تلنگ-یشکن-باد صدا دار-ضربه ی صدا دار
آستین بر چشم گذاشتن(پنهان گریستن)
خروس بی محل-وقت نشناس-کسی که بی جا سخن می گوید یا بی موقع کاری می کند

باب دهان-موافق سلیقه-مطابق میل-خوشایند

دل و جگر چیزی را بیرون آوردن-چیزی را به هم ریختن-نامرتب و درهم و بر هم کردن

برق از کسی پریدن-سخت ترسیدن-جا خوردن

این به آن در(چیزی که عوض دارد گله ندارد، در مقام انجام عمل متقابل می‌گویند)

در پسی ماندن-عقب ماندن-موفق نشدن
پول و پله-پول

باز نشسته ک-سی که بدلیل پیری و یا علل دیگر از کار کردن دست کشیده است و حقوقی دریافت می کند

زیر پاکشی کردن-از زبان کسی حرف کشیدن-کسب اطلاع کردن

رفتن بالای منبر برای کسی-پشت سر کسی بد و بیراه گفتن-غیبت کردن

اصل‌ کاری-مهم‌ترین چیز یا شخص

تیپ هم-جور-هماهنگ-متناسب

زاغ-دارای چشمان آبی رنگ

ای داد بیداد-کلامی است که به‌هنگام حسرت و افسوس می‌گویند

الف-قاچ خربزه و از این قبیل-بچه‌ی کوچک-سیخ-راست

اجاق‌کور(نازا، بی فرزند)

دنگ دنگ-صدای برخورد دو چیز سخت به هم

تخم سگ-نوعی دشنام است مانند پدر سگ

 

انداختن باد به غبغب-تکبر کردن-قیافه گرفتن

از زور پسی به گربه آقا عمو گفتن(با دشمنی که دفع آن نمی‌توان، مدارا کردن)

پهن شدن آفتاب-روز شدن

بیرون روش-اسهال-شکم روش

پَرِ گوش و-پره لاله ی گوش

روی باد هوا بودن-سست و بی پایه بودن

انگشت‌نگاری(ثبت کردن اثر خطوط روی انگشتان برای شناسایی در آینده)

خاله خواهر خوانده-نگا. خاله خاک انداز

روکش-پوشش یا ورقه ای که روی چیزی می کشند

بند-ریسمان-طناب-رشته

از خنده روده بر شدن(از شدت خنده بی‌حال شدن)
دلچسب-دلپذیر-مقبول
خنکای صبح-سحرگاه

رک رک نگاه کردن-چپ چپ نگاه کردن-بر بر نگاه کردن

بار کسی نبودن-شعور و آگاهی نداشتن

 

خجالت زده کردن-شرمنده کردن-خجالت دادن

تیک تیک لرزی-دن به شدت لرزیدن

بی قابلیت-بی ارزش-اندک-مختصر

پاشنه ی خانه ی کسی را در آوردن-کسی را با خواستن چیزی به ستوه آوردن

الواتی کردن-عیاشی و هرزگی کردن

با آب و تاب-با شرح و تفصیل