برگزیده ای از اصطلاحات کوچه بازاری و خیابانی ایرانی قسمت 185

رضایت دادن-در گذشتن از شکایت و دنبال کردن قضیه-قبول کردن

جان به عزراییل ندادن-بسیار بخیل بودن-دیر مردن-سخت جان بودن

دست چین-گزیده-منتخب

دشت کسی را کور کردن-اولین فروش کاسب را نسیه خریدن
از نفس افتادن(بسیار خسته و مانده شدن)

 
آدم ثانی-حضرت نوح

خاربست-دیوارمانندی از خار و خاشاک بر گرد چیزی

زر اومدی قرمه سبزی-سخنی توهین آمیز برای کسی که به قهر می رود یا تهدید به رفتن می کند
خشتک-وسط درز دو پا در شلوار

خِس خِس-صدای تنفس کسی که نفس تنگی دارد

از پشه گوشت کبابی خواستن-خواهش یا انتظاری نابه‌جا و نشدنی داشتن

پیزر در جوال گذاشتن-در فریبکاری مهارت داشتن

 
چوب خط-چوبی که پس از هر بار بردن کالا روی آن خطی می کشیدند تا بعد شمارش کنند

خُلق تنگ-عصبانی-خشمگین

بدهکار نبودن گوش کسی-سخنان را شنیدن و به آن اعتنا نکردن
انداختن-فروختن جنس بنجل و ارزان به بهای گران-درست کردن

خرناس-نگا. خُرخُر

خون کسی را کثیف کردن-کسی را بسیار عصبانی کردن

چرک-کثیف

خوشمزگی-شوخی کردن-بذله گفتن

چته ؟-تو را چه می شود ؟

زبان را گاز گرفتن-از گفتن سخنی پشیمان شدن

خبرکش-سخن چین
ترش ابرو-عبوس

بی سیرت-بی آبرو
پای کسی به سنگ آمدن-از سر بی تجربگی و خامی شکست خوردن
 

دور کسی گشتن-قربان صدقه ی کسی رفتن

به تته پته افتادن-به لکنت زبان افتادن

ادا اصول(ادا اطوار)

خر کردن کسی-کسی را با چاپلوسی فریفتن

خودی-آشنا

به کله ی کسی زدن-دیوانه شدن

دم بازی-چاپلوسی-تملق

راحت کردن-کشتن

چاق سلامتی کردن-احوال پرسی کردن

جاده خاکی-راهی که با وسایل فنی ساخته نشده است

تنه زدن-با تنه به کسی ضربه زدن

 

جارو کردن زیر پای کسی را-موجب اخراج کسی از کاری یا جایی شدن

جوش زدن دل-نگران و مضطرب بودن-در دلهره به سر بردن
بیرونی-مقابل درونی-جایی از خانه که مردان و خدمتگزاران مرد می نشینند
حلال واری-نگا. خلال وار

 

پِغِله-ریزه میزه-کوچک و ظریف
اشکال‌تراشی-ایرادگیری-گره در کار اندازی

خاطر جمع بودن-مطمئن بودن-یقین داشتن

 

خود را به آب و آتش زدن-به هر وسیله ای متوسل شدن-هر خطری را استقبال کردن

خرج رو دست کسی گذاشتن-کسی را در خرج انداختن

بند انداختن-برچیدن موی چهره ی زنان با نخ تابیده

روی دست کسی گذاشتن-به کسی تحمیل کردن

 

انگشت روی چیزی گذاشتن-موضوعی را مورد توجه قرار دادن

تو لاک خود رفتن-با کسی کاری نداشتن-توی عالم خود بودن

دامن بر آتش زدن-فتنه ای را شدیدتر کردن

پایگیر کسی شدن-زیان یا جرمی به کسی افتادن

جَخ-تازه-هنوز-فوقش

احتیاطی-نجس-ناپاک
حدس زدن-پنداشتن-گمان کردن

آتش بی‌دود(آفتاب، غضب)

از سر وا کردن-کاری را سرسری انجام دادن

تُپ تُپ-صدای تپش قلب بر اثر ترس و هیجان

چفت-چسیده-تنگ-زنجیر در

خدا گرفته-بدبخت شده-به عذاب خدا گرفتار شده

چپ و راست کردن-زیر و رو کردن-مشت باران کردن

تلنگ در رفتن-باد صدادار در کردن-کنایه از ضعیف و ناتوان شدن

 

به سر کسی زدن-ناگهان فکری به سر کسی آمدن-عقل خود را از دست دادن

دبه خایه-مبتلا به فتق بیضه

پشت و روی یک سکه-دو چیز به ظاهر متفاوت ولی در واقع مانند هم

از قلم انداختن(از یاد بردن، مورد بی‌توجهی قرار دادن)

تو تاریکی رقصیدن-بدون آگاهی کاری را کردن-بی موقع کاری را کردن

دیوار به دیوار-بی فاصله-به هم چسبیده

 
چُرت-خواب کوتاه

جِر آمدن-اوقات تلخ شدن-زیر مقررات بازی زدن

به لجن کشیدن-مفتضح کردن-رسوا و بی آبرو کردن

اسرار مگو(حرف‌های ناگفتنی)

آلت فعل-وسیله‌ی انجام کار

آیه آمدن(سوگند یاد کردن، به قرآن سوگند خوردن)

دو به دست کسی افتادن-به دست آوردن فرصت برای اعمال نظر-قدرت نمایی یا انتقام جویی

خواستگار-کسی که به پسندیدن و گُزیدن دختر یا زنی می فرستند

خاله رورو-زنی که به علت چاقی یا آبستنی به زحمت راه می رود

 

دله کاری-پرداختن به کارهای پست و کم درآمد

دخترکی-دوشیزگی-بکارت
در به دری-بی خانمانی-آوارگی

جِر زن-کسی که در بازی یا کاری دبه در می آورد

داغ-مصیبت-اندوه-سخت گرم-سوران

آب کردن-جنس نامرغوب را فروختن

پیشس گیری کردن-جلوگیری کردن-دفع

دردسر دادن-ایجاد مزاحمت کردن-با پر حرفی وقت کسی را گرفتن

 

خرفهم-فهماندن به ابله-شیر فهم

چنگول زدن-پنجه زدن

خودفروشی-فاحشگی-خیانت

از شیر گرفتن-به دوره‌ی نوزادی پایان دادن

خاله خوانده-زنی که با همه طرح دوستی می ریزد

رودرواسی-رودربایستی

برزخ شدن-ناراحت شدن

زرد بودن اوضاع-خراب بودن اوضاع

به توپ بستن-باران گلوله ی توپ بر جایی ریختن
جوش آمدن-به خشم آمدن-کج خلقی سخت کردن

آزار داشتن-انجام کاری به قصد اذیت دیگری-کرم داشتن

دبنگ-احمق-کودن

 

ادب‌خانه-مستراح-طهارت‌خانه

به یک پول سیاه نیارزیدن- به لعنت خدا نیارزیدن

خال به خال-خال خال

 

پا پیچ کسی شدن-با کسی در آویختن-به کسی سماجت کردن

زور زدن-فعالیت زیاد کردن-به کار بردن زور و نیرو

آدم بگو بخند-شیرین‌زبان و بذله‌گو

زاچی-روزهای استراحت پس از زایمان

حق و حساب دان-لوطی منش-پای بند به آداب و رسوم اجتماعی

زیگزاک-خط شکسته-کنگره دار

چراغ پیه سوز-چراغی فتیله ای که سوخت آن از پیه بود

حسابگر-کسی که در کارها سود و زیان خود را در نظر می گیرد

چپو-غارت-تاراج

دوره ی آخرالزمان-روزگار آشفته و پر ظلم و فساد

جفنگ گفتن-یاوه گفتن-هرزه درایی

از بر بودن-مطلبی را در حافظه داشتن

بازی در آوردن-بهانه آوردن-دبه در آوردن
پس زدن-کنار زدن-دور کردن-نپذیرفتن-رد کردن
توپ بستن به مال-حیف و میل کردن مال-ولخرجی کردن

پایان نامه-رساله ی پایان تحصیل
آهوی شیرافکن(چشم محبوب)
دور دست-جایی دور
دزدکی-پنهانی-یواشکی-مخفیانه

تو هم رفتن-اوقات تلخ شدن-ناراحت شدن

دانگی-انجام کاری با پرداخت سهم خود از هزینه ی آن

آهنگ ریپ‌دار-آهنگی که یک ضرب آن کم باشد

رج بستن-به ردیف کردن-دسته کردن

به درک- به جهنم

خوش دست-خوش پنجه-خوش نواز-آن که در بازی شانس می آوزد

تپه ماهور-زمین ناهموار

اسب چپ با همدیگر بستن-با هم کینه و دشمنی داشتن

خوردن چیزی به چیزی-جور بودن چیزی با چیزی

حلال وار-به صورت حلال
پیش خور-از پیش گرفتن حقوق مقرری
در هم و بر هم-آشفته-پریشان-آمیخته

 

آب برداشتن-هدف دیگری در پس کاری وجود داشتن

جناغ شکستن-شرط بندی کردن با جناغ مرغ
چشم کردن-چشم زدن

پُخ-واژه ی ترکی به معنی مدفوع

دستی-پول نقدی که به عنوان وام کوتاه مدت از کسی می گیرند

بجا آوردن-شناختن-دریافتن

زبان فهم-کسی که مطلب یا سخنی را خوب در می یابد

پیش فنگ-جلوی رو قراردادن تفنگ به طور عمودی

تو هفت آسمان یک ستاره نداشتن-در نهایت فقر و تنگدستی بودن

از سفیدی ماست تا سیاهی زغال(همه و همه چیز)

آبدار-سخت-شدید-سنگین

بر و برگرد نداشتن-مسلم-قطعی-بی چون و چرا

 

از این رو به آن رو شدن-یکسره دگرگون شدن-به‌کلی تغییر کردن

 

 

تق و پوق-سر و صدا-بگیر و ببند

پارسنگ برداشتن عقل کسی-خل بودن-دیوانه بودن

رد پا-جای پا-اثر

 
ته تغاری-آخرین فرزند خانواده

خون دیدن زن-عادت ماهانه شدن زن
چِک کشیدن-حواله کردن با بانک به وسیله ی چک

آش دهن‌سوز(هر چیز مطلوب و پسندیده)

خنده ی نخودی-خنده ی لوس و بی مزه

تشریک مساعی-با کسی همکاری کردن

چراغ دستی-چراغ قابل حمل با دست

از جیب خوردن(در آمد نداشتن، از بس‌انداز خرج کردن)

در جای خود خشک شدن-مات و مبهوت ماندن

 

زاغ چشم-کسی که چشمان آبی رنگ دارد

آب از لب و لوچه‌ی کسی سرازیر شدن(تمایل شدید داشتن، به طمع افتادن)
از جنب و جوش افتادن-آرام گرفتن-شور و هیجان خود را از دست دادن

دلِی دلِی-حاشا-انکار

چمچاره-در پاسخ به پرسش احمقانه می دهند

خط و نشان کشیدن-تهدید کردن

بامبول سوار کردن- بامبول در آوردن

آفتاب از کدام طرف در آمده؟(چه عجب از این طرف‌ها؟!)

آستین‌سرخود-هر چیزی که وسیله‌ی کاربردش همراهش است

پوشالی-بی ارزش- بی مصرف

ته بندی-خوراک کمی که پیش از غذای اصلی می خورند

جوراب شلواری-جوراب همراه با شلواری از همان جنس و چسبیده به آن
دانگی-انجام کاری با پرداخت سهم خود از هزینه ی آن
زر زر-صدای گوش خراش و یکنواخت-آواز گریه ی نامطبوع بچه

 

حرام و حرس-ریخت و پاش

جن زده-دیوانه

تند نویسی-سریع نویسی

آهن کهنه به حلوا دادن(معامله‌ی پرسود کردن)

از کوره در رفتن(به خشم آمدن، آتشی شدن، از جا در رفتن)

خوش ریخت-دارای هیکل برازنده

بی مناسبت-نابجا-نامربوط
در و تخته-دو دوست خوب-زن و شوهر جور

پشت چیزی گذاشتن-با پشتکار دنبال چیزی رفتن-کاری را با اراده ی محکم دنبال کردن

زیر کاسه نیم کاسه داشتن-مکر و حیله ای در کار داشتن

حرز جواد کسی بودن-پیوسته با کسی بودن

چای قندپهلو-نگا. چای دیشلمه

انداختن توی هچل-دچار دردسر و ناراحتی کردن

آواز دهل-چیزی که تنها سخن‌گفتن درباره‌ی آن جالب است-نه خودش = چیزی که از آن سخن زیاد می‌گویند اما واقعیت آنچنانی ندارد
از جایی آب خوردن-ناشی از چیزی بودن

تحویل سال-سال گردش-لحظه ی وارد شدن به سال نو
تمام وقت-شامل تمام ساعت های کار

خدانگهداری کردن-خداحافظی کردن

انگشت عسلی به‌دیوار کشیدن(هنگامه بر پا کردن، مردم را متوجه‌ی جایی کردن)

زه کشی-خشکاندن باتلاق از طریق کندن نهری برای حریان دادن آب راکد باتلاق به آن

دست آمدن-به دست آمدن-پیدا شدن-حاصل شدن

درو کردن-پشت سر هم با گلوله زدن و انداختن

دست ننه ات درد نکند-به تمسخر به کسی که کار نادرست کرده است می گویند

از روی شکم‌سیری-از سر بی‌مسئولیتی-بدون تعمق

ریخت و پاش-اسراف-گشاده دستی-افراط در مصرف

جد کمر زده-در نفرین به سید می گویند-یعنی جدش او را به سزایش برساند

بی خودی-بی دلیل-بی جهت

زور گفتن-حرف و خواست خود را به کسی تحمیل کردن

ترک بیلمز-آدم نادان

راست و ریس-موانع و معایب

خریت-نادانی-حماقت

حرفشان شدن-مشاجره ی لفظی پیدا کردن-اختلاف پیداکردن بر سر چیزی

دک و دنده-بالا تنه

از دروازه نگذشتن، از سوراخ سوزن گذشتن(حالاتی بی‌ثبات و بسیار متضاد داشتن)

 

ارزیاب-کسی که بها و ارزش پولی چیزی را تعیین می‌کند

رفیق گرمابه و گلستان-دوست یکدل و صمیمی و وفادار-یار غار

 

خودرو-آن چه بی اسب رود

آفتاب لب بام-پیری نزدیک به مرگ

تو گود-ظرف عمیق برای آش و سوپ و جز آن ها

زت زیاد-کوناه شده ی “عزت زیاد” در زبان لوطی ها

خرج شدن-مصرف شدن-به کار رفتن
برای کسی لقمه گرفتن-برای کسی کار پر دردسری تدارک دیدن-کسی را بد معرفی کردن

چال افتادن-گود شدن

جیر جیرک-آدم پر سر و صدا-اهل داد و فریاد

 

رخت آویز-جا رختی-چوب لباسی

دستی به سر و صورت کشیدن-خود را مرتب کردن-آرایش کردن

چشم بلبلی-دارای چشم گرد-نوعی لوبیا

اله و بله کردن(لاف زدن، چنین و چنان گفتن)

حساب سوخته-بدهی قدیمی

رو به قبله بودن-در خال مرگ بودن

 

جوان مرگ شدن-در جوانی مردن

در آمدن گند کاری-برملا شدن افتضاح پنهان شده

اهل دود-سیگاری

زحمت کشیدن-کار کردن

چنگک شدن-چنگ شدن

باب-مرسوم-معمول

جاده کشیدن-راه درست کردن

چیز دار-ثروتمند

آقایی فرمودن(لطف کردن، محبت کردن)

اوا خواهر(مرد زن‌نما، مردی که علائق زنانه دارد)

جیره بندی-سهم بندی

پشت دست را داغ کردن-توبه کردن-برای نکردن کاری با خود شرط کردن

پرنده پر نزدن در جایی-جایی دور افتاده و خلوت بودن

خاله رورو-زنی که به علت چاقی یا آبستنی به زحمت راه می رود

جَر-پیچ و خم راه

دست تنها-بی یار-تنها

زیر تشکی-رشوه

 

 

ادرار کوچک-شاش

چادر نماز-چادری که زنان هنگام خواندن نماز بر سر می کنند

 

آخرین تیر ترکش(آخرین تدبیر)

دور و دراز-فراخ و وسیع

دیوار کوتاه-کنایه از زبونی و ناتوانی

 

جراندن-جر دادن-پاره کردن
رفتن به کسی-شبیه بودن به کسی

جراندن-جر دادن-پاره کردن

ریشه دار-با سابقه-قابل اطمینان-محکم

پیاده بودن در کاری-در کاری ناشی و بی تجربه بودن

حساب ماست بندان یزد-حساب ساختگی
از بای بسم الله تا تای تَمَت(از اول تا آخر، از سیر تا پیاز)

حمامی-گرمابه دار

چل و چو انداختن-منتشر کردن شایعه

دندان تیز کردن-طمع کردن

تزریقات چی-کسی که کارش تزریق آمپول است

دست زدن-کوبیدن دو دست به یکدیگر همراه با نوای موسیقی یا برای تشویق

دست نماز-وضو

بی هوا-ناگهان-غفلتا-نا غافل-یک مرتبه

جیر جیر-سر و صدا-فریاد بی هوده-آواز گنجشک و برخی حشرات

تکیه کلام-آن چه که در موضوع اثری ندارد ولی پی در پی تکرار کنند

وسیله‌ی بازی (به‌ویژه برای کودکان)

چفت کردن-با زنجیر بستن
حق و حساب دان-لوطی منش-پای بند به آداب و رسوم اجتماعی

تق تق کردن-آواز برخورد پیاپی دو چیز به یکدیگر

خرده ریز-اثاثه ی اندک و کم مصرف-آشغال

چرخ کسی را چنبر کردن-به اصرار کسی را به کار واداشتن-پیله کردن

خاصه-هر چیز ممتاز و از جنس عالی

بومی-محلی-اهل همان سرزمین

از نان خوردن افتادن(نان کسی آجر شدن)

زیر گرفتن-زیر کردن

الف-قاچ خربزه و از این قبیل-بچه‌ی کوچک-سیخ-راست

دهن کسی آب افتادن-به طمع افتادن-میل شدید پیدا کردن

بامبه-توسری

خداپسندانه-مورد پسند خدا
خرافاتی-آن که به خرافات باور دارد-عقب مانده

چاقاله ،-چغاله میوه ی هسته دار نارس

دو پشته سوار شدن-دو نفری بر ستور یا وسیله ی نقلیه سوار شدن

پابند شدن-دلبستگی پیدا کردن-به چیزی یا کسی گرفتار شدن
اخ و پیف کردن(اظهار ناراحتی کردن از بوی بد، منظره‌ی بد یا غذای بد)

چوبک-خرده های چوب که برای شستن لباس به کار می رود

از ریخت افتادن(تناسب خود را از دست دادن، بی‌جلا و جلوه شدن)

 

خاله خاک انداز-همنشین سر و زبان دار
بردن سر کسی-با سر و صدا کسی را گیج و خسته کردن

پاچین-دامن زنانه

 

دو بامبی-دو دستی-با دو دست

به دردسر انداختن کسی-کسی را به وضع دشواری دچار کردن
خوشا به حال ماهی-خیلی تشنه ام
راحت کردن خیال کسی-به کسی اطمینان خاطر دادن
خاله قدومه-نگا. خاله سوسکه

آدم شش‌درچهار(شخص کوچک اندام و ریزنقش)

خلاص کردن-تمام کردن-کشتن

 

پلیتیک زدن-سیاست به کار بردن

تازه به چهل سالگی رسیدن (اول بلوغ و خوشی)

چشم انتظار-منتظر-چشم به راه

 
دست و رو نشسته-ناکس-ناچیز

چش-چشم

پرت گفتن-حرف بی معنی زدن

خون کسی کثیف شدن-به شدن خشمگین شدن

جفنگ گفتن-یاوه گفتن-هرزه درایی

چل نکه-پارچه ای که از انواع پارچه های بریده شده سر هم دوخته شده باشد

 

اشکال‌تراشی-ایرادگیری-گره در کار اندازی