منتخبی از اصطلاحات کوچه بازاری و خیابانی ایرانی قسمت 134

جای ارزن نبودن-بسیار شلوغ بودن-جای سورن انداختن نبودن-سگ صاحبش را نشناختن

خل و ول-دیوانه-ساده لوح

زاد و رود-زاد و ولد-فرزندان
پیاله فروشی-میخانه

خسته و مرده-درمانده-وامانده-قدرت از دست داده

به کسی نگفتن که بالای چشمت ابروست-به کسی که ساده ترین مطلب را نمی پذیرد یا تحمل نمی کند و زود رنج یا زود خشم است نمی توان چیزی گفت

 

پَهن آباد-پول بسیار ناچیز و کم ارزش

اسب چپ با همدیگر بستن-با هم کینه و دشمنی داشتن
زخم و زیلی-خونین و مالین-پر زخم
زمین خوردن-از دست دادن تعادل و به زمین افتادن-شکست خوردن در زندگی-شکست خوردن در کُشتی

داداش-برادر-لفظی برای ابراز صمیمیت

از زور پسی به گربه آقا عمو گفتن-با دشمنی که دفع آن نمی‌توان-مدارا کردن

جنس-کالا-کالای قاچاق-مواد مخدر مانند هرویین-تریاک و مانند آن ها

خط افتادن-خراش افتادن

زیر آبکی-شنای زیر آب-پنهانی

اجل‌برگشته(کسی که مرگ به‌سراغش آمده)

آواز خر در چمن(آواز ناخوش و گوش‌خراش)

جیب بری-دست بردن در جیب دیگران به قصد دزدی-شارلاتانی-حقه بازی

 

دلخور شدن-گله مند شدن-ناراضی شدن

خرج و برج-خرج و متعلقات آن

استخوان در گلو داشتن-رنج و سختی کشیدن

تخم جن-حرام زاده

جگرکی-جگر فروش

درینگ-صدای خوردن مضراب یا ناخن با ساز

پیله کردن دندان-ورم کردن لثه

چینی بند زنی-عمل چینی بند زدن

چس خور-آدم خسیس-بخیل

 

تو خشت افتادن-به دنیا آمدن

زاغ گرفتن-مسخره کردن-شیشکی بستن

آسمان غرمبه-صدای رعد-تندر

رتوش-دستکاری و آرایش عکس

آسمان را سِیر کردن-سخت خوشنود بودن-لذت بسیار بردن

ته گیلاس-نوشیدنی کمی که ته گیلاس مانده است

خرپا-چوب بندی زیر سقف یا پل

برآورد-تخمین

تو پوزی خوردن-تو دهنی خوردن-دمغ شدن-نا امید شدن

 

چمچاره-در پاسخ به پرسش احمقانه می دهند

دلگرم-علاقه مند-مشتاق

 
بلد-راهنما-کسی که راه را می شناسد

تازه کردن گلو-چیزی نوشیدن و سرحال آمدن

تا کش به کشمش می خوره-هنوز چیزی نشده-سر کوچک ترین بهانه

دست کم-حداقل

دست بردن در چیزی-چیزی را تغییر دادن

 

چاخان بازی-حقه بازی-چرب زبانی-دروغ بافی

پا انداختن-واسطه گری کردن-کارچاق کردن به ویژه در امور غیر اخلاقی

تمرگیدن-با تحقیر و خشونت نشستن

چمچاره-در پاسخ به پرسش احمقانه می دهند

رک حرف زدن-بدون پروا و ملاحظه حرف زدن-صریح و روشن سخن گفتن

روغن کاری-روغن زدن به هر نوع دستگاه

پوست هندوانه زیر پای کسی گذاشتن-کسی را با تحریک حس غرورش به خطر انداختن

خیس کرده-تر کرده-در آب قرار داده

دیر جوش-آن که دیر الفت و دوستی پیدا می کند
زیر دماغ کسی سبز شدن-ناگهان در برابر کسی حاضر شدن

زود فهم-کسی که زود چیزی را درک می کند

آب شدن(شرمنده شدن، رفتن آبرو، به فروش رفتن کالا)

داغان شدن-از هم پاشیدن-متفرق شدن

چرند بافتن-یاوه گفتن-حرف بی هوده زدن

از پارو بالا رفتن پول-ثروت بسیار داشتن

پاردم ساییده-کهنه کار-ناقلا

جرات داشتن-دلیر بودن-جسارت داشتن

روی سگ کسی بالا آمدن-تندخویی کردن-ناسازگاری کردن

چندر غاز-پول بسیار کم

آغبانو-لقبی برای زنان محتشم و بزرگ

پای چیزی را خوردن-تاوان کاری را پس دادن

خودکار-دستگاهی که نیازی به مراقبت انسان ندارد

چپ رو-تند رو

از سر نو(دوباره)
جَری شدن-خشمگین شدن-جسور شدن

دسته کوک-ساعتی که از محل دسته کوک می شده است

آپارتی-زن بی‌حیا و بدزبان-سلیطه-پاچه‌ورمالیده

از ریخت افتادن(تناسب خود را از دست دادن، بی‌جلا و جلوه شدن)

زیر دادن-با کسره خواندن حرفی

 

از پشه گوشت کبابی خواستن(خواهش یا انتظاری نابه‌جا و نشدنی داشتن)

اجباری بردن-کسی را به خدمت سربازی بردن

آبِ خشک(آب بسته)

خاکشیر مزاج-غلامباره-سازگار با هر جریانی

چِخ کردن-راندن سگ

تلیت-نان خیسانده در غذای آبکی

خاکشیر مزاج-غلامباره-سازگار با هر جریانی

حرف دو پهلو-نگا. حرف پهلودار

چلغوز-فضله ی مرغ و کبوتر-آدم کوتاه قد و بی عرضه

خوردن کسی با نگاه-نگا. با نگاه کسی را خوردن

انگار نه انگار-موضوع را نادیده بگیر!-گویی وجود نداشت
آشوب شدن دل-دچار تهوع شدن

 

چاروادار-کسی که چهار پا را کرایه می دهد-آدم بی اصل و بی تربیت

جَفت-چوب بست انگور

زبان گیره-وسیله ای که پزشک با آن زبان بیمار را هنگام معاینه گرفته و نگاه می دارد
 

زیر آرنجی-بالشی که هنگام دراز کشیدن زیر دست و آرنج می گذارند

دوبله-دو برابر-دوبلاژ

پیش کسوتی-قدمت و برتری

تل و بل-جا به جا کردن-بالا و پایین کردن

چاشته بندی-ته بندی

جایی را جارو کردن-همه ی موجودی جایی را با خود بردن

پیله-مو
خوب-کافی-بسیار

 

دل پُر داشتن-کینه و دلخوری دیرینه داشتن

چتری-به شکل نیم دایره-قوسی

خلیفه-مبصر مکتب خانه-ارشد کلاس

تکلیف شدن-به سن بلوغ رسیدن

حاجی-به زیارت مکه رفته-نوعی خطاب عام

رنگ کردن کسی-گول زدن-فریب دادن کسی

آب لمبو-چلانده‌شده-فشرده

از دهان مار بیرون آمدن(هیچ کجی در کسی نبودن، راست بودن)

زرت-صدای باد در کردن یا شیشکی

رنگ گذاشتن و رنگ برداشتن-رنگ به رنگ شدن

روی آب نشستن-سوار قایق یا کشتی شدن
به زخم خود زدن-دردی را درمان کردن-گوشه ای از گرفتاری خود را سامان دادن
باد به آستین کسی کردن-کسی را به کاری تحریک کردن
چشم و گوش کسی را باز کردن-کسی را با مسایل اجتماعی آشنا کردن

خاک پاک-زادگاه

زیر غلیانی-ناشتایی-غذای صیح-چارپایه ای که زیر غلیان می گذارند
از این شاخ به آن شاخ پریدن-دائمن از موضوع منحرف شدن و به مطالب فرعی پرداختن

آرواره‌ی کسی لق بودن-سرنگهدار نبودن-پرچانه بودن

ذِله کردن-ذله آوردن
زمین گیر-کسی که به سبب بیماری یا پیری نتواند از جای خود برخیزد

دو برجی-کبوتری که در یک جا بند نمی شود

دل دل را خوردن-عجله داشتن-بی تاب بودن

 

درسته-یکجا-یکپارچه-کاملن

حرام و حرس-ریخت و پاش

جواب کردن-به کار کسی پایان دادن-از کار اخراج کردن

به دندان کشیدن-خون دل خوردن-کاری پر زحمت انجام دادن

چانه گیر-کسی که خمیر را چانه می کند

حمامک مورچه داره-کنایه از تردید و دو دلی

جسته گریخته-گاه گاه-اتفاقی

پشه کوره-پشه ی ریز

دزد حاضر و بز حاضر-می توان همه چیز را دید و داوری کرد
دست داشتن در کاری-پنهانی شرکت داشتن در کاری

آینه‌ی هفت‌جوش-خورشید
تنگ کسی افتادن-در مجاورت کسی قرار گرفتن

زیر پا کردن-پیمودن-همه جا را گشتن

روکاری-کار روی بنا یا چیزی

آش آلو شدن(خجالت‌زده شدن، سکه‌ی یک‌پول شدن، کنفت شدن)

آفتاب چریدن(بی‌کار بودن، چیزی برای خوردن نداشتن)

اوت بودن-بی‌خبر بودن-از مرحله پرت بودن

خارشک-مردم آزار-سادیست

 

چینی بند زدن-کاسه دوختن-به هم چسباندن تکه های ظروف شکسته

دندان گِرد-طمع کار-آزمند-گران فروش

پیت پیت کردن-پچ پچ کردن-نجوا کردن

تریت- تلیت

آدم بی‌خود(بی‌شخصیت و بی‌معنی)

زیج نشستن-خانه نشین شدن-انزوا گزیدن-از دوستان بریدن

دست به دهن رسیدن-چیزی اندک ولی کافی برای معاش داشتن
رجز خوانی-لاف زنی-دعوی

ته ریش-ریش اندک

بِر و بِر-زُل-نگاه یکریز
زرشک-لفظی است مانند زکی که به هنگام باور نکردن و رد کردن حرف طرف گفته می شود
خرج برداشتن-پول لازم داشتن

آسمان را به زمین آوردن (دوختن)(کار شگفت‌انگیز کردن)

 

دُز کردن-فروختن چیزی که پیش از آن فروخته شده بوده است

بَده شدن-از چشم افتادن-بد جلوه کردن

خرجی دادن-دادن پول لازم برای گذران روزانه

حکیم باشی-پژشک تجربی و مدرسه نرفته

دود چراغ-کشیدن شیره

بلد-راهنما-کسی که راه را می شناسد

جیر جیر-سر و صدا-فریاد بی هوده-آواز گنجشک و برخی حشرات
پا سوز-عاشق شیفته

 

انداختن پشت گوش-سهل‌انگاری کردن-دیر انجام دادن-کوتاهی کردن

دان دان-متفرق و پراکنده
 

بی همه کس-بی پدر و مادر

داغ باطل خوردن-از کار افتادن-از رونق و رواج افتادن
از کسی رودست خوردن-از کسی فریب خوردن

آفتابه گرفتن(آفتابه برداشتن)
زُق زدن-تیر کشیدن و درد کردن اعضای بدن

بی اشتها-بی میل به غذا

زاله بندی-مرزبندی در کشتزار-کرت بندی

 

جیگر-نگا. جگر-خطابی میان دوستان صمیمی به معنی عزیزم-عزیز دلم
وسیله‌ی بازی (به‌ویژه برای کودکان)
دست را بند کردن-به کاری مشغول کردن

 
چوروکیدن-چوروک خوردن-چین برداشتن

حاجی-به زیارت مکه رفته-نوعی خطاب عام

رخت آویز-جا رختی-چوب لباسی

تپل-چاق-گوشت آلود

تخت خوابیدن-راحت و آسوده خوابیدن

ریش چیزی درآمدن-کهنه و منسوخ شدن

دَمَر-دراز کشیده روی سینه و شکم

زیر پِل کسی را زدن-کسی را راندن و دور کردن

از چشم افتادن(مورد بی مهری قرار گرفتن ، بی‌اعتبار شدن)

پاردم ساییده-کهنه کار-ناقلا

 

جو گندم-جویی که به گندم شباهت دارد-یک در میان بودن دو چیز

خیمه شب بازی درآوردن-ادا و اطوار در آوردن-حیله و تزویر به کار بردن-خلاف واقع جلوه دادن

بند کشی-پر کردن درزهای آجرها و سنگ ها با سیمان و ساروج

رو به راه کردن-آماده و مهیا کردن

تکه ی کسی بودن-مناسب کسی بودن

کار شگفت‌انگیز کردن

اسم درگوشی(نام دوم فرد مسلمان که نام یکی از امامان است)
خارشک-مردم آزار-سادیست

اَتَر زدن-فال بد زدن

خواب آور-مخدر-بی هوش کننده

خشت مالیدن-چاخان کردن-لاف زدن

 

با آب و تاب-با شرح و تفصیل
از حساب پرت بودن(در اشتباه بودن)

 

پای کسی را از جایی بریدن-آمد و رفت کسی را از جایی قطع کردن

 

راه حل آسپرینی-راه حل موقت و غیر اصولی

چادر شب-پارچه ای که رختخواب را در آن می پیچند

پیش پیشکی-از پیش

در کردن-شلیک کردن-خالی کردن

از خجالت کسی در آمدن-محبت کسی را جبران کردن

این دنده آن دنده شدن-این پهلو آن پهلو شدن

 

 

حالا نه و کی-از دست ندادن فرصت-غنیمت شمردن فرصت

 

بخت، بخت اول-برای هر زنی شوهر اول بهتر است

حالی شدن-فهمیدن-درک کردن

دست مزد-اجرت-مزد کار

دل کسی را خون کردن-کسی را سخت رنجاندن

 

تن خواه گردان-پول نقدی که در موقع لزوم خرج هرینه های فوری می شود

بازرسی-بررسی و کنترل

ختنه سوران-جشنی که به هنگام ختنه کردن نوزاد پسر بر پا می کنند

اِحلیل خوردن(فریب خوردن)

ریق رحمت را سر کشیدن-ریغ رحمت را سر کشیدن

به پول رساندن-فروختن

خون به پا کردن-دعوا و آشوب راه انداختن-سر و صدا و جنجال کردن
رنگ و رو رفته-کهنه-فرسوده-کارکرده
ذاق و زوق-زن و بچه-سر و صدا و نق نق بچه

آب از دریا بخشیدن(از کیسه‌ی خلیفه بخشیدن)

جنس کسی خرده شیشه برداشتن-آب زیر کاه بودن-حقه باز بودن
تریاک خوردن-خود را با تریاک مسموم کردن

 

راست راستی-حقیقتن-واقعن

خال خالی-خالدار-دارای خال های بسیار

حکیم فرموده-فرمان قاطع و لازم الاجرا

خانم آوردن-پا اندازی کردن

داماد سرخانه-دامادی که در خانه ی پدر زن زندگی می کند

از کسی رودست خوردن(از کسی فریب خوردن)

دربند چیزی بودن-در خیال چیزی بودن

دَم دار-هوای گرم و پر رطوبت

آب کردن(جنس نامرغوب را فروختن)

آمد(فرخندگی، خوش‌قدمی)

پشت بشقاب کشیدن-تهدید کردن به قطع کمک
درچین و ورچین-جمع و جور کردن-مرتب کرد

خبر داغ-خبر بسیار مهم

اُق زدن(بالا آوردن)

زوار در رفتن-بند و بست چیزی خراب شدن-از شدن خستگی یا پیری از کار افتادن

تقه زدن-کوبیدن چیزی با ضربات پیاپی چکش و مانند آن

رنگ نداشتن حنای کسی-اعتباری نداشتن حرف یا عمل کسی

حول و حوش-دور و بر-گوشه و کنار
زیر کاسه نیم کاسه بودن-در کاری رازی پنهان بودن-مکر و حیله ای در کار بودن
آب شدن و به زمین فرو رفتن(دود شدن و به آسمان رفتن)

 

پر و پا داشتن-پایه و اساس داشتن

خوشی زیر دل کسی زدن-به بخت خود پشت کردن-موقعیت خوب را با ندانم کاری از دست دادن

حرف بَری کردن-سخن چینی کردن-خبرچینی کردن

چوب شدن-ساکت و بی حرکت شدن-از ترس یا تعجب بر جای ماندن

دندان تیز کردن-طمع کردن

رمبیده-خراب شده-فرو ریخته

بیعار-کسی که شرم و ننگ نمی شناسد و از سرزنش شرمنده نمی شود

باد به آستین کسی کردن-کسی را به کاری تحریک کردن

تفنگ شکاری-تفنگ ویژه ی شکار

پریدن خواب از سر کسی-خواب نیامدن-هرچند وقت خواب باشد

جیب بری-دست بردن در جیب دیگران به قصد دزدی-شارلاتانی-حقه بازی

چین چین-پر از چین

اما(اشکال‌تراشی، ایجاد شبهه)

پا سوز-عاشق شیفته

از نافِ جایی آمدن-کاری را به‌خوبی اهل جایی انجام دادن

حاضر به یراق-حاضر و آماده
جیم الف جا-آدم ریزه میزه

زنگ-زمان آموزش درس یا فاصله ی میان دو درس در مدرسه

دمخور-مصاحب-معاشر-همنشین
دست به ریش گرفتن-ضمانت و تعهد دادن

چرب دست-ماهر-زبر دست

تلیت کردن-خیساندن نان در غذاهای آبکی
برچسب-نوشته ای دارای مشخصات که آن را روی چیزی می چسبانند-اتیکت

 

تخم مرغ عسلی-تخم مرغی که در آب گرم نیم پز شده است

جز و ولز-نگا. جز و وز

بی اشتها-بی میل به غذا

پایین دست-طرف پایین

خود را به کرگوشی زدن-به نشنیدن تظاهر کردن
خبردار-اصطلاح نظامی برای آماده کردن سربازان برای انجام فرمان

 

جهان پهلوان-بزرگ ترین پهلوان دنیا-پهلوان جهان

بکوب بکوب-با شتاب-تند و تند

خط در میان حرف زدن-آرام آرام و شمرده سخن گفتن

رشته ی کلام به دست گرفتن-آغاز به سخن کردن-سخن را دنبال کردن

رو به راه شدن-آماده و مهیا شدن

آلکلی-معتاد به الکل
تق تق کردن-آواز برخورد پیاپی دو چیز به یکدیگر

به له له افتادن-از شدت تشنگی مانند سگ زبان خود را از دهان خارج ساختن

دلی از عزا درآوردن-پس از مدت ها گرسنگی غذای مفصل خوردن-به خوشی ساعتی را گذراندن

آخرین تحویل-قیامت

چسی آمدن-به دروغ یا احمقانه به خود بالیدن-قمپز در کردن

خر رنگ کن-خوش طاهر بد باطن

جیر جیر کردن-داد و فریاد عاجزانه کردن برای میانجی طلبی
درآوردن دلی از عزا-پس از مدت ها گرسنگی غذای مفصل و مطبوعی خوردن-به خوشی و راحتی ساعتی را گذراندن

حرف پهلودار-سخن کنایه آمیز

انگشت در سوراخ مار کردن(دانسته خود را هلاک کردن)

زیر و رو کردن-همه جا را به دنبال چیزی گشتن-به هم ریختن

پشم و پیله ی کسی ریختن-ناتوان شدن کسی-از میان رفتن ابهت کسی

بچه ننه-بچه ی لوس و نازک نارنجی

 

رو به راه-آماده-مهیا-منظم

در گوش کسی یاسین خواندن-اندرز بی هوده دادن-نصیحت کردن به کسی که نشنود

جهنم-کلامی که آن را به هنگام بی اهمیت دانستن چیزی می گویند

حَرَج-مسئولیت-تکلیف

 

دندان تیز کردن-طمع کردن

خوش ِ کسی بودن-به هنگام شگفتی مانند چشمم روشن! گویند

 

حالی شدن-فهمیدن-درک کردن

التفاتی(داده شده، مرحمتی، اعطا شده)

 

آلبالو گیلاس چیدن(نگاه کردن و ندیدن)

خنِس و فنِس-گرفتاری و ناراحتی

خیابان گرد-بی کاره-ولگرد

زبان پس قفا-نوعی گل است

به باد فحش یا کتک گرفتن-یک ریز فحش دادن یا کتک زدن

چشمه چشمه-سوراخ سوراخ-مشبک
آهو چشم(معشوق، شاهد)

 

آش شله‌قلمکار-بی‌نظم و قاعده

خر داغ کردن-ناامید شدن-ناکام شدن

حلال و حرام کردن-پای بند نبودن به دستورات شرعی

دنده کج-کج خلق-یکدنده

 

خوردن کسی با نگاه-نگا. با نگاه کسی را خوردن

تخت قاپو کردن-چادر نشینان را در جایی ساکن کردن

 

اُمُل(عقب‌افتاده، قدیمی)

جگر پاره-فرزند-جگر گوشه

 
زبان گزه رفتن-زبان گزیدن-لب به دندان گرفتن

از چنگ دزد در آمدن و به دام رمال افتادن-از باران به ناودان پناه آوردن

دلپُری-عقده ی دل-خشم و کینه ی انباشته شده
زبان به دهان نگرفتن-پیوسته گریه کردن-آرام نگرفتن

حقه به کار بردن-کسی را فریب دادن

 

اِحلیل خوردن(فریب خوردن)

زه زده-از میدان در رفته-وارفته-بی حال

از پشت خنجر زدن-به نامردی به کسی آسیب رساندن یا او را از پای در آوردن
پا روی هم انداختن-بی خیال بودن-بی توجه بودن

چراغانی کردن-جشن گرفتن

چهره کردن-نگا. چهره شدن

خرپا کوب-کسی که کارش ساختن خرپا است

اُق زدن-بالا آوردن

خوش مسلک-خوش روش-نیکو طریقت
زیر زمین-اتاق یا بخشی از ساختمان که در پایین تر از سطح زمین قرار دارد
از آب کره گرفتن-از آب روغن گرفتن

از اوناش نبودن ( فقط به‌صورت منفی)(از جمله‌ی کسانی نبودن که مخاطب گوینده‌ی جمله را از آنان پنداشته است)

حرف خود را به کرسی نشاندن-نظر خور را به کسی قبولاندن یا تحمیل کردن

دزد زده-سرقت شده

آب تاختن-پیشاب کردن

پر رویی-بی شرمی-وقاحت-دریدگی
چپه شدن-واژگون شدن به یک سمت-برگشتن

جاهل-جوان-نادان

در کشتی نشستن و با ناخدا جنگیدن-ناسپاسی کردن

اردنگ-تیپا-لگدی با نوک پا

آش آلو شدن(خجالت‌زده شدن، سکه‌ی یک‌پول شدن، کنفت شدن)

چرند گو-یاوه گو

خاج پرست-مسیحی-عیسوی-ارمنی-آشوری

دهن کجی کردن-ادا و شکلک در آوردن برای مسخره کردن-بی اعتنایی کردن

خش خش-صدای برخورد چیزهای خشک به یکدیگر-صدای راه رفتن روی برگ های خشک شده

دولاب-گنجه-کمد-قفسه

آلبالو گیلاس چیدن-نگاه کردن و ندیدن

حیوون-نگا. حیوان

چهار طاقی-فضای سقف دار و بدون در
آبستن فرزندکش(دنیا، روزگار)