بهترین مجموعه فرهنگ لغات و اصطلاحات کوچه بازاری مردم ایران قسمت 177

 

خاج پرست-مسیحی-عیسوی-ارمنی-آشوری

آستین‌سرخود-هر چیزی که وسیله‌ی کاربردش همراهش است
زد و خورد-کتک کاری-دعوا و مرافعه
 

تیپا-ضربه ای با نوک پا-اردنگی

زبان بسته-برای تحقیر به آدم های بی عرضه یا کم آزار گفته می شود

از دست برآمدن(ممکن و شدنی بودن، از عهده بر آمدن)

چشم برداشتن-زضا دادن-قبول کردن

جاجا-آوازی که با آن مرغ را به لانه اش می رانند

پِغِله-ریزه میزه-کوچک و ظریف

دست به سر و روی کسی کشیدن-کسی را نوازش کردن-کسی را اندکی آرایش کردن

افتادن به گردن کسی(به کسی تحمیل شدن)

حرف های صد تا یک قاز-حرف های بی ارزش و بی معنی

رک نگاه کردن-رک رک نگاه کردن
بی معنی- بیخود
دَمَر-دراز کشیده روی سینه و شکم

دست به دست دادن-دست عروس را در دست داماد گذاشتن

آتش سوزاندن-شیطنت و شرارت کردن

رگ ترکی-تعصب نژادی

زنیکه-زنکه

جا دار-وسیع-فراخ

 

خنگ خدا-نادان و کودن

راست راست-آشکار و علنی-بی پروا

جانمی-کلمه ای که در مقام خوش آمد و تقدیر از کسی می گویند

دم دما-نزدیک-حدود-حوالی

در هم و بر هم-آشفته-پریشان-آمیخته

دار کشیدن-دار زدن

بادپا-تند رو-تیز تک

خوش تراش-خوش اندام-خوش قد و بالا

از چنگ دزد در آمدن و به دام رمال افتادن-از باران به ناودان پناه آوردن

انداختن توی هچل-دچار دردسر و ناراحتی کردن

 
پاشنه ی در-چارچوب در که لولا دارد و در روی آن می چرخد

دود-دخانیات-مواد مخدر

خشک زدن-مات و مبهوت ماندن

پیه سوز- پی سوز

حساب باز کردن-افتتاح حساب بانکی

پهلو گرفتن کشتی-به ساحل رسیدن و ایستادن کشتی

 
زده دار-دارای لکه یا خراش و آسیب

دیگ و بادیه را گرو گذاشتن-بسیار تهی دست و بی چاره شدن

پیزه شُل-آن که شکمش روان باشد-ضعیف-سست

ری کردن-زیاد شدن و برکت کردن برنج و آرد و مانند آن ها پس از ریختن آب بر آن ها
راست رو-رو به رو-مقابل

زیر اخیه رفتن-به نفع کسی به کاری تن دادن
دود شدن و به هوا رفتن-گم و ناپدید شدن-آب شدن و به زمین فرو رفتن-محو و نابود شدن

 

اختلاط کردن-بی‌هدف از این در و آن در گفت‌وگو کردن

زن مرده-مردی که زنش درگذشته است

دو سر قاف-دشنامی زشت که گاه برای شوخی نیز گفته می شود

آب در جگر داشتن(توانایی مالی داشتن)
اُتُل(شکم، اتوموبیل)

دهن کسی را سرویس کردن-کسی را خونین و مالین کردن-به حساب کسی رسیدن

 
از این رو به آن رو شدن(یکسره دگرگون شدن، به‌کلی تغییر کردن)
شعله‌ی آتش

تَپوک-ضربه ی دست یا پا

دست پاچه شدن-مضطرب شدن-دست و پای خود را گم کردن

زهرمار سلطان-ترش رو-اخمو

تا شدن-دو لا شدن-جمع شدن

خر پول-دارای پول زیاد-تروتمند

جوش زدن-عصبانی شدن-داد و فریاد بیجا زدن

خطایی-نوعیز آجر

رگ ترکی-تعصب نژادی

 

بد جنس-بد ذات-بد نهاد-فرومایه

 

پُک زدن-هر بار کشیدن سیکار و چپق و از این قبیل با نفس عمیق

تفنگ شکاری-تفنگ ویژه ی شکار

ترکیدن بغض- بغض کسی ترکیدن
از صدقۀ سرِ(از عنایت و لطفِ)

چشه ؟-او را چه شده ؟

رمبیدن-خراب شدن-فرو ریختن
خاطر جمع بودن-مطمئن بودن-یقین داشتن

آب رفتن(بی‌اعتبار شدن، کوچک شدن)

دوما-در ثانی-دیگر آن که-دوم آن که

 

اصحاب منقل(اهل گفت‌وگو و سخن)

اسم‌ورسم(نام و مقام، شهرت و اعتبار)

 
دست به سر و روی کسی کشیدن-کسی را نوازش کردن-کسی را اندکی آرایش کردن

آواز کوچه‌باغی(آوازی که جاهل‌ها می‌ خوانند و یکی از گوشه‌های دستگاه شور است)

این خط و این نشان(عبارتی تهدیدگونه برای منع کسی از چیزی یا انجام کاری، نگویی که نگفتم.)

دنگ دنگ-صدای برخورد دو چیز سخت به هم
رخصت خواستن-اجازه خواستن

آب-عزت و رونق-طراوت و تازگی-روح-شراب خالص

 

جرینگ-صدای سکه های پول

دل خوشکنک-مایه دلخوشی اندک-آن چه بی پایه ولی مایه ی خرسندی است-گول زنک

جواب دندان شکن-جواب قاطع و صریح

پخش-پراکنده

جد کمر زده-در نفرین به سید می گویند-یعنی جدش او را به سزایش برساند

 

دانش سرای عالی-آموزشگاه تربیت استاد
پهلو گرفتن کشتی-به ساحل رسیدن و ایستادن کشتی

جیر جیر-سر و صدا-فریاد بی هوده-آواز گنجشک و برخی حشرات

بیا و برو-دم و دستگاه-قدرت و حشمت

بادکش کردن-بیرون کشیدن خون بوسیله ی بادکش

جز و وز-اظهار عجز و ناراحتی-شرح غم و اندوه-صدای سوختن چیزی

چراغ چشمک زن-چراغی که خاموش و روشن می شود

 
بز بیاری-بد شانسی-بد بیاری

خصوصی-مقابل عمومی

دَمَغ-افسرده-ناراحت-خیت

دو بامبی-دو دستی-با دو دست

پا به پا کردن-مردد بودن-درنگ کردن

آب نخوردن(درنگ نکردن)

زن ِ سفری-زن فاسد و بی عفت

آب برداشتن-هدف دیگری در پس کاری وجود داشتن

خشکه بی آب-نوعی فولاد که آهن و چدن را با آن می تراشند

 

دکان کسی را تخته کردن-کسب کسی را از رونق انداختن-دست کسی را از چیزی کوتاه کردن

روزه ی کله گنجشکی-روزه ای که بچه ها تا نیمه های روز می گیرند

خرج شدن-مصرف شدن-به کار رفتن

چانه زدن-پرگویی و اصرار برای تخفیف خواستن

زنده شدن-حق بازی دوباره پیدا کردن

 
دو به دست کسی افتادن-به دست آوردن فرصت برای اعمال نظر-قدرت نمایی یا انتقام جویی
 

آش پشت پا-آشی که در روز سوم پس از رفتن مسافر بپزند و به فقرا بدهند

چرند-حرف پوچ و بی معنی

زنانه-ویژه ی زنان

آبدار(سخت، شدید، سنگین)

خوشگلک-با خوشگلی اندک

الم‌شنگه(هیاهو، آشوب، جنجال، داد و قال)
چل ستون-شبستان مسجد

چراغان شدن-جشن گرفتن
 

دو آمدن-دور برداشتن-شاخ و شانه کشیدن-قیافه گرفتن

از چشم افتادن(مورد بی مهری قرار گرفتن ، بی‌اعتبار شدن)

باجه-جای بلیت فروشی
آب نکشیده-زشت-بد-نامفهوم

دو شاخ-دارای دو شقه

از آب درآوردن-عمل آوردن-انجام دادن

بلغمی مزاج-آدم خونسرد و اخمو

چوب چوبی-دیوار یا در مشبک و چوبی

 
حساب کهنه-نگا. حساب سوخته
چله دار-کسی که در روز چهلم مرگ عزیزی عزاداری کند
خراب شدن-از کار افتادن-منحرف

آتش بی‌دود(آفتاب، غضب)

 

چیز به هم بافتن-راست و دروغ سر هم کردن

زانو-قطعه ی استوانه ای با زاویه های گوناگون برای تغییر مسیر لوله یا گرفتن انشعاب

پدر کسی در آمدن-بسیار اذیت شدن-دخل کسی آمدن

حکم حکم نادر و مرگ مفاجا-حکم صد در صد لازم الاجرا
آستین‌سرخود(هر چیزی که وسیله‌ی کاربردش همراهش است)

حرف‌های بی‌ سروته و بی‌ربط زدن

دفتر کل-دفتری که در آن انواع کلیه معاملات و خلاصه ی هر کدام را در آن وارد می کنند

ته دیگ-برنج برشته شده و چسبیده به ته دیگ و یا چیزی که زیر برنج در ته دیگ بگذارند

ادب کردن(با تنبیه آموختن، آدم کردن)

حال و بار-وضع زندگی

 

 
چار سو-چهار راه-جایی از بازار که در هر چهار سمت آن دکان و مغازه باشد

آفتابِ پس دیوار-شامگاه

خدمت کردن-دوره ی سربازی را طی کردن

آستین از چشم برداشتن(آشکارا گریستن)

چلو کباب-غذایی مرکب از چلو و کباب

دست به دهن-کسی که به اندازه ی مخارجش درآمد روزانه دارد-آدم کم درآمد و تهی دست

راست شدن مو بر تن-سخت ترسیدن-وحشت کردن

 

به تخته زدن-در مقام تعریف و چشم نخوردن کسی بکار می برند

تا-لنگه-همتا

آیینه‌ی اسکندری-آفتاب
افسار پاره کردن-سرپیچی کردن-یاغی شدن
اره دادن و تیشه گرفتن(جنگ و دعوا داشتن)

ریش گرفتن-دست به ریش کشیدن-پادر میانی کردن-تقاضا و خواهش کردن

 
خر کسی از کرگی دم نداشتن-از حق خود گذشتن-از حرف خود برگشتن

داد و بی داد-جار و جنجال-هیاهو

زلف پاشنه نخواب-کنایه از مویی که از نیمه ی پشت بریده و سر آن رو به بالا باشد

چله خانه-محل ریاضت کشیدن

تنبان فاطی- برای فاطی تنبان نشدن

دوا درمان-مداوا-معالجه

پازلفی-سر خط-بخشی از موی سر که از شقیقه ها به پایین صورت می روید
تن در دادن-به کاری حاضر شدن-انجام کاری را پذیرفتن

دهل کسی را زدن-کسی را از کار برکنار کردن

چای خوری-وسایل چای خوری-سرویس چای خوری

ته مانده-آن چه که از خوردن باقی مانده است

بد کاره-زن ولگرد و عصمت فروش
از راه نامشروع ) به پول و ثروت رسیدن

دله دزد-آفتابه دزد-دزدی که به چیزهای کم ارزش قانع است

خون کسی کثیف شدن-به شدن خشمگین شدن

خواب نامه-کتابی که در آن تعبیر خواب ها نوشته شده است
چهاردیواری اختیاری-هر کس در میان چهار دیوار خانه اش آزاد است

فال بد زدن

از خود در آوردن-دروغ‌پردازی کردن
آش و لاش-به‌کلی متلاشی‌شده-له‌ولورده
اسم شپش کسی منیژه خانم بودن(خودبزرگ‌بینی احمقانه داشتن)

 

بابا ماما-همه کاره ی محل-بزرگ لوطیان

 

جگر خون کردن-رنج بسیار دادن

بوق سحر-نزدیک صبح-سحرگاهان

بی می خمار بودن-نخورده مست بودن-برای انجام کاری آمادگی بسیار داشتن

حاج بادام-گونه ای شیرینی از آرد و بادام و شکر

بد ذات-بد نهاد-بد گوهر-بد جنس-خبیث

روبند شدن-با رودربایستی ناگزیر به انجام کاری شدن

جود بازی درآوردن-ننه من غریبم بازی درآوردن-از امری که ترسناک نیست اظهار وحشت کردن

پات-بی آبرو-بی تربیت

از کسی رودست خوردن(از کسی فریب خوردن)

به خنس و پنس افتادن-به وضع بد مالی دچار شدن

 
داداشی-برادر در زبان کودکان

زمین گذاشتن سر-مردن

رفیق بازی-زیاده روی در دوستی کردن

زردمبو-آدم ضعیف و کم خون-دارای رنگ و روی زرد
حکایت-بسیار مهم-چیز عجیب

چرخ کسی را چنبر کردن-به اصرار کسی را به کار واداشتن-پیله کردن

ریسه رفتن-احتیار از دست دادن و پیچیدن نفس در گلو بر اثر خنده یا تاثر

بالا آمدن گندکاری-برملا شدن افتضاح پنهان شده
پادگان-سربازخانه
پیچیدن به پر و پای کسی-با کسی بد رفتاری کردن-به کسی سخت گیری کردن

چله دادن-برای مراسم چهلم مرگ کسی غذا دادن

خرده کاری-کار جزیی

دانش سرا-آموزشگاه تربیت معلم
خورد رفتن-از بین رفتن قسمت اضافی در خیاطی-جذب شدن و حل شدن در چیزی
تن خواه گردان-پول نقدی که در موقع لزوم خرج هرینه های فوری می شود

خاور شناس-دانا به فرهنگ شرق

پاشنه بلند-کفش زنانه با پاشنه های بلند

از دماغ کسی در آمدن-شادی و نشاطی را با اندوه و رنج تاوان دادن
دل خوشکنک-مایه دلخوشی اندک-آن چه بی پایه ولی مایه ی خرسندی است-گول زنک
زدن به کوچه ی علی چپ-خود را به آن راه زدن-خود را به نادانی

آسیاب‌گردان-کسی که به‌خوبی از عهده‌ی کارها بر می‌آید

خاک برداری-بردن خاک های اضافی برای آماده کردن زمین ساختمان

بد و بیراه-ناسزا-حرف زشت-گفته ی رکیک-متلک

خود را به شغال مردگی زدن-خود را مظلوم وانمود کردن

 

تو آستین بودن-حاضر و آماده بودن-آماده داشتن

حلبی-کنایه ازجنس آهنی کم مقاومت

جیر جیر-سر و صدا-فریاد بی هوده-آواز گنجشک و برخی حشرات
تنگ گذاشتن-زیر فشار قرار دادن

خُل-آتش زیر خاکستر-خاک و کثافت

بی بی-مادر بزرگ-زن سالخورده و محترم

 
تحویل دار-کسی که در بانک از مشتری پول می گیرد و یا به او پول می دهد

چاق و چله-سر حال-سر دماع-فربه-سالم و شاداب

خرفت-نادان-ابله-کند ذهن

اخ و پیف کردن(اظهار ناراحتی کردن از بوی بد، منظره‌ی بد یا غذای بد)

خام طمع-پر طمع و حریص-پر توقع

 

خفه خون گرفتن-دم بر نیاوردن-ساکت شدن

 

به امان خدا رها کردن-اصلا به فکر نبودن-فراموش کردن

چپ بودن-چپ دست بودن-لوچ بودن-مخالف یودن

 

جوغ-جوی آب
پا گیر-سگی که حمله می کند و گاز می گیرد

به دق آوردن کسی-تا سر حد بیماری روحی یا مرگ کسی را رنج دادن

 

پشتی-بالش-حمایت

از شیر مرغ تا جان آمیزاد(از سیر تا پیاز)
هرماری-ز خوردنی یا نوشیدنی تلخ-کار سخت و دشوار

حساب کتاب-رسیدن به محاسبات-نظم و قانون

خصوصی-مقابل عمومی

حواس پرتی-پریشان حواسی-فراموش کاری

تغ و لغ-چیزی که نظم خود را از دست داده است-سست

افتادن بچه(سقط شدن جنین)

چشم و دل دویدن-چشم چرانی کردن-هوس رانی کردن

دوا قرمز-پرمنگنات

 

پا پیچ-شکایت-سخن چینی-مزاحم

حرز جواد-دعایی منسوب به جواد امام محمد تقی

خل بازی درآوردن-مثل دیوانه ها رفتار کردن

بالا آوردن-استفراغ کردن

چسبیدن خِر کسی-گریبان کسی را گرفتن و به اصرار چیزی خواستن

از حال رفتن(بی‌حال شدن، غش کردن)

حمال باشی-به تخقیر به آدم ناشی و بی عرضه می گویند

اخ و تف کردن-آب دهان بیرون افکندن

پیش کرایه-کرایه ای که در مبدا پرداخت می شود

از گل نازک‌تر به کسی نگفتن(با کسی سخت مهربان و پرمحبت رفتار کردن)

چراغانی-روشن کردن چراغ در جشن

بی باعث و بانی-بی کس و کار-بی سرپرست

پیش-برنده-آن که جلو است

خم به ابرو نیاوردن-رنجی را تحمل کردن

خلاف-جرم

دست اندر کار-دارای سهمی در انجام کاری-مشغول به کار

دلقک بازی-مسخره بازی

خرج کردن-هزینه کردن-صرف کردن

باجه-جای بلیت فروشی

الابختکی(اتفاقی، تصادفی)

بارانی-اصطلاح دختران دانش آموز : دوست صمیمی و محبوب

خدا نگهدار-خدا حافظ

به خاطر داشتن-به یاد داشتن-از بر بودن

خاله خرسه-دوست نادان

راستی؟-واقعن؟ آیا درست است؟

خبرنگاری-کار خبرنگار

رگ ترکی-تعصب نژادی

دودی-اهل دود-سیگاری-تریاکی-معتاد به دخانیات

رو به قبله بودن-در خال مرگ بودن

رو افتادن-علنی شدن-آشکار شدن

بِدو بِدو-با شتاب-سریع

آشغالی-سپور

چسی آمدن-به دروغ یا احمقانه به خود بالیدن-قمپز در کردن

خاله وارفته-آدم شل و ول و شلخته

بنده منزل-خانه ی من

ریزه خورده-خرده ریزه-وسایل کم بهای خانه
خراب-از کار افتاده-دارای اختلال-فاسد-منحرف اخلاقی

راحتی-دمپایی

آفتاب‌نشین کردن کسی(کسی را از هستی ساقط کردن، خانه‌خراب کردن)

چنگ مالی کردن-چیزی را زیاد دست مالی کردن

از پا در آوردن-سخت فرسوده و از کار افتاده کردن

بلا گردان-چیزی یا کسی که جلوی آسیب و زیان را می گیرد

دل کسی را خون کردن-کسی را سخت رنجاندن

دَم دادن-دل دادن-جرات دادن-گستاخ کردن

حکیم فرموده-فرمان قاطع و لازم الاجرا

روی باد هوا بودن-سست و بی پایه بودن