مجموعه کاملی از کلمات و اصطلاحات خودمانی، عامیانه ایرانی قسمت 395

از چیزی گلی چیدن-از چیزی بهره بردن

پیاز کسی کونه کردن-ماندگار شدن در جایی-میخ خود را کوبیدن
تاپاله چسباندن-بوسدن محکم و پی در پی
آب شدن-شرمنده شدن-رفتن آبرو-به فروش رفتن کالا

درچین و ورچین-جمع و جور کردن-مرتب کرد

چشم برداشتن-زضا دادن-قبول کردن

بالا آمدن گندکاری-برملا شدن افتضاح پنهان شده

از جیب خوردن-در آمد نداشتن-از بس‌انداز خرج کردن

چشم ِ غربال-سوراخ های غربال

توگوشی حرف زدن-نجوا کردن-تنگ گوش کسی حرف زدن

دست نماز-وضو

 

به دم و دود رسیدن-سر و سامان یافتن
حشری-شهوت ران-پر شهوت

خاک آلود-آلوده به گرد و غبار و خاک
تیپا کردن-با اردنگی بیرون کردن

تو ذوق کسی خوردن-از سخن یا رفتاری دمغ شدن

بی شیله پیله-بدون حقه بازی-صاف و ساده

 

پدر کسی را در آوردن-کسی را تنبیه کردن-بسیار آزار دادن

 

حرف بَری کردن-سخن چینی کردن-خبرچینی کردن

جوش خوردن-لحیم شدن-به هم پیوستن-معاشرت کردن با دیگران

ته تغاری-آخرین فرزند خانواده

جیز شدن-سوختن در زبان کودکان

حسابگر-کسی که در کارها سود و زیان خود را در نظر می گیرد

 

 

بالای چشمت ابروست- به کسی نگفتن که بالای چشمت ابروست

اَل اَمان(زینهار، پناه بر خدا)

چین چینی-پر چین

جان کلام-اصل مطلب

بشقاب پرنده-سفینه ی بشقاب مانند که از کهکشان آمده است . چیز پرنده ی ناشناس

استخوان‌بزرگ-شخص دارای اصل و نسب
رو آمدن-به جایی رسیدن-ترقی کردن-ثروتمند شدن

چراغ خواب-چراغ کم نوری در اتاق خواب

تشنه بودن به خون کسی-خواهان مرگ کسی بودن

آبدوغ خیاری(بی ارزش، بی اعتبار)

آغا‌پنبه-زن بسیار سفیدرو-عروسک پنبه‌ای
از صرافت چیزی افتادن-از انجام کاری منصرف شدن

به چشم آمدن-قابل توجه بودن-ارزش داشتن

توالت رفتن-به دستشویی رفتن

چوب پا-دو چوب بلند که پا در میان آن ها کنند و با آن ها راه روند

بازار کوفه- بازار شام

در کردن-بیرون کردن-کم کردن-الک کردن
جوان مرگ شده-نفرینی است به شخص جوان

دست و بال-دور و بر-اطراف

چشم کسی آلبالو گیلاس چیدن-نگاه کردن و ندیدن

دست علی به همراه-علی یارت باد

جان جانی-صمیمی-یکدل

انگشت روی چیزی گذاشتن-موضوعی را مورد توجه قرار دادن

آفتابگیر(جایی که آفتاب بر آن بتابد، سایبان، چتر آفتابی)

دَم کسی را دیدن-رشوه دادن-آجیل دادن
 

چل و یک منبر روشن کردن-چهل و یک شمع نذری در چهل و یک مجلس روضه خوانی

جِر گرفتن کسی را-اوقات کسی تلخ شدن

آستین از دهان برداشتن(خندیدن)

رو به راه-آماده-مهیا-منظم

دست به دست گرفتن-از یکدیگر پشتیبانی کردن

آلت دست کسی شدن(مورد سوء استفاده قرار گرفتن)

بنده زاده-پسر من

ای والله گفتن(به برتری کسی بر خود اقرار کردن)

ای والله گفتن-به برتری کسی بر خود اقرار کردن

جریحه دار-زخمی-دل شکسته-رنجیده

چوق-چوب-تومان

تو دل برو-با نمک و گیرا-کسی که مورد توجه قرار می گیرد

 

رفتن آن جا که عرب نی انداخت-به جای دور و بی بازگشت رفتن-به وضع ناجوری گرفتار شدن

حرز جواد-دعایی منسوب به جواد امام محمد تقی

آل آروادی-زن سخت بی‌حیا و بد‌رفتار

بچاپ بچاپ-اوج سوء استفاده و دزدی

دل و روده بالا آمدن-به حالت تهوع افتادن

پاچین-دامن زنانه

آتش‌بیار معرکه-فتنه‌انگیز میان دو دشمن

 

 

پچ پچ-نجوا-حرف زیر گوشی
خاک به سر کردن-به فکر چاره افتادن-چاره جویی کردن
تلپی-برای نشان دادن افتادن بدون مقاومت به کار می رود

جاگیر شدن-در جای خود ثابت شدن-قرار گرفتن

چاخان پاخان-دروغ

خشک-بدون انعطاف-بی عاطفه-خشن

 

جاخالی کردن-خود را کنار کشیدن

از چشم افتادن-مورد بی مهری قرار گرفتن-بی‌اعتبار شدن

زمین خوردن-از دست دادن تعادل و به زمین افتادن-شکست خوردن در زندگی-شکست خوردن در کُشتی

توپ ِ توپ-ثروتمند-بی نیاز

تو دهنی-ضربه ای که به دهان کسی بزنند-سخنی درشت در پاسخ کسی

چشم دو دو زدن-تکان تکان خوردن چشم

پریدن-لب پَر شدن-شکستگی کوچک در کناره ی چیزی

زلف-موهای جلو سر و بناگوش

 

زانو انداختن شلوار-کش آمدن پارچه ی شلوار در قسمت زانو

پس انداختن-جمع کردن پول-بچه به دنیا آوردن-به عقب انداختن
زیادی حرف زدن-سخنان خارج از موضوع یا بیرون از صلاحیت گفتن-وراجی کردن

بوی شیر از دهان کسی آمدن-نادان و بی تجربه بودن-رشد جسمی و عقلی نداشتن-کودک و خام بودن

به رگ غیرت کسی بر خوردن-سخن یا عملی بر کسی ناگوار آمدن

 

 

ته و تو-کنه حقیقت-باقی مانده ی هر چیز

خاله خواهر خوانده-نگا. خاله خاک انداز

خر زور-نیرومند-پرزور

 

آتش به گور کسی باریدن-پس از مرگ دچار عذاب شدن

ایراد بنی‌اسرائیلی-بهانه‎های بی‌خود و بی‌جهت

دلسرد کردن-ناامید کردن

از صرافت چیزی افتادن(از انجام کاری منصرف شدن)

دو دانگ-یک سوم-مقدار اندک-کم

افت کردن-کاهش یافتن-کم شدن
آتش به گور کسی باریدن-پس از مرگ دچار عذاب شدن

خاله وارفته-آدم شل و ول و شلخته

پل کسی آن سر آب بودن-کار کسی بسیار خراب بودن

چیزی بار کسی نبودن-علم و آگاهی نداشتن-شعور نداشتن
ادب‌خانه-مستراح-طهارت‌خانه

 

دست تنها-بی یار-تنها

پرواربندی-پرورش گاو گوسفند برای سر بریدن

چله بُری کردن-رفت و آمد بسیار کردن

تیغ کسی بریدن-اعتبار و زور داشتن- خر کسی رفتن

باد گرفتن-مغرور شدن

حال و احوال کردن-سلام و احوال پرسی کردن

ریش از دست کسی خلاص کردن-خود را رها کردن-در رفتن
تاتی کردن-در زبان کودکان: راه رفتن

از سرما چاقو دسته کردن(به پهلو دراز کشیدن و زانوها را روی شکم جمع کردن و دست‌ها را میان پاها فرو بردن)

چرچر کسی را به راه انداختن-اسباب عیش و نوش کسی را فراهم کردن

 

دود-دخانیات-مواد مخدر

پایانه-ترمینال-نقطه ای که یک داده وارد دستگاه می شود و یا از آن خارج می شود

 

آمدکار(شگون، فال نیک، خجستگی)

پر مدعا- پر ادعا

جا نیاوردن-کسی را نشناختن
آب از گلو پایین نرفتن-غصه و ناراحتی شدید داشتن
زیر لب خندیدن-تبسم کردن

جا انداختن-به سر جای خود آوردن

چار شانه-دارای شانه های پهن-کنایه از مرد خوش اندام

بی اختیار-بدون اراده و تصمیم

پشکل داخل مویز-بی سر و پایی در میان اشخاص دارای عنوان

راه داشتن-چاره ای داشتن-داشتن ارتباط پنهانی-وجود داشتن راه مخفی با جایی

به آخر خط رسیدن-به پایان کار

 

تلمبار- تل انبار

از بام خواندن و از در راندن(خواستن و به بی‌میلی تظاهر کردن)

ترشیده-غذایی که فاسد و ترش شده است-دختر خانه مانده و شوهر نکرده

جِغله-آدم کوچک و ریزاندام ولی زرنگ و ناقلا

دست به کار شدن-آغاز به کار کردن

خشک شدن قر در کمر-به پایان نرساندن خودنمایی و جلوه گری
بی کله-نترس-شجاع-بی خرد-تهی مغز

 

دهان کسی چاک و بست نداشتن-ناتوان بودن در رازداری
حَبه را قُبه کردن-کاهی را کوه کردن

تخسی-شیطنت-شرارت-ناقلایی

حال آوردن-به هوش آوردن-از ناراحتی بیرون آوردن-کتک زدن

از این شاخ به آن شاخ پریدن(دائمن از موضوع منحرف شدن و به مطالب فرعی پرداختن)

حق کسی را کف دست کسی گذاشتن-کسی را به سزای کار خود رساندن

خارج از حد-بیش از اندازه

ری کردن-زیاد شدن و برکت کردن برنج و آرد و مانند آن ها پس از ریختن آب بر آن ها

زورکی-از روی بی میلی-تصنعی

تو گذاشتن-چیزی را مسکوت گذاشتن-از درون دوختن

روغن زرد-روغن حیوانی

 

 

خِس خِس-صدای تنفس کسی که نفس تنگی دارد

جود-یهودی-حهود

رو رفتن-بر زمین افتادن اسب از جلو و بر زانو ها

الحق(به‌راستی، حقیقتن)

 

 

دنبال کسی فرستادن-کسی را احضار کردن

درق دروق-درق درق

اقبال کسی به برج ریق بودن(بداقبال بودن)

جا دکمه-سوراخی که دکمه ی لباس در آن جا می گیرد

 

آجیل دادن(رشوه دادن، حق و حساب دادن)

ریسک کردن-به کاری خطرناک دست زدن

آن سفر-آن بار-آن دفعه

ختم قرآن کردن-یک بار قرآن را از اول تا آخر خواندن
پا را توی یک کفش کردن-پافشاری کردن روی عقیده ی خود-لج کردن

 

درس خوان-شاگرد زرنگ و کوشا

پُخت-هر نوبت از پختن

 

تپیدن-به زور و با پر رویی وارد جایی شدن

رجز خوانی-لاف زنی-دعوی

با خدا-خداشناس-مومن

 

تی تیش مامان-ی بزک کرده-تر و تمیز-شسته و رفته-عزیز دردانه

تو هچل-انداختن به دردسر انداختن-دچار مشکل کردن

چوب خط زدن-نشانه نهادن بر چوب خط

 

زبان گزه رفتن-زبان گزیدن-لب به دندان گرفتن

از کوره در رفتن(به خشم آمدن، آتشی شدن، از جا در رفتن)
خبر چین-سخن چین-جاسوس

دروازه-دروازه مانندی در دو سوی میدان فوتبال-گُل

دست به دست مالیدن-تردید نشان دادن-هیچ کاری نکردن

این و آن را دیدن-برای انجام کاری از همه کمک گرفتن

آب‌زیرکاه-حیله گر-فتنه انگیز-دو رو

الف کوفی(چیز کج، آلت تناسلی)

جان در یک قالب-نهایت دوستی و صمیمیت

 

دالی دالی کردن-خود را مرتب پنهان کردن و سپس نشان دادن

پاچه ورمالیده-بی شرم و پر رو-حقه باز

دَمکنی-پارچه ای کلفت که برای جلوگیری از بیرون رفت بخار و دم کشیدن برنج یا چای بر روی دیگ یا قوری می گذارند

از این شاخ به آن شاخ پریدن(دائمن از موضوع منحرف شدن و به مطالب فرعی پرداختن)

بی حوصله-ناشکیبا-شتابزده

در آمدن از زیر بته-خانواده و اصل و نسبی نداشتن

درگیری-گرفتاری-نزاع-جنگ

 
پا خوردن-فریب خوردن

آب‌کور-کسی که سودش به دیگران نمی رسد

پس بودن هوا-خراب بودن اوضاع-نامناسب بودن وضعیت
حرف گوش کن-حرف شنو

تحویل سال-سال گردش-لحظه ی وارد شدن به سال نو

دلچرک-ناخوشایند-دارای اکراه

آفتاب از کدام طرف در آمده؟-چه عجب از این طرف‌ها؟!
چپ دست کسی-که کارهایش را با دست چپ می کند
ار زبان کسی(از قول کسی)
زیر چاق بودن-برای کاری آماده بودن-کاری را بلد بودن

ای داد بیداد(کلامی است که به‌هنگام حسرت و افسوس می‌گویند)

پدر سوختگی-بد سرشتی-زرنگی-رندی

ته دیگ-برنج برشته شده و چسبیده به ته دیگ و یا چیزی که زیر برنج در ته دیگ بگذارند

دست بالا را گرفتن-حداکثر را فرض کردن

جامه شور-رختشوی
آمدن(آغاز به کاری کردن)

اهل کاری بودن-وارد بودن در کاری

چمباتمه-حالت روی دو پا نشستن و زانوان را بغل کردن

دور گرفتن-به چرخش افتادن-پشت سرهم سخن گرفتن

آش کشک خاله-کار ناگزیر-تکلیفی که بر عهده‌ی کسی باشد
چاخان-دروغ-دروغگو-چرب زبان

پوشالی-بی ارزش- بی مصرف

خاله ماستی-آدم بی اهمیت و بی ارزش

ارباب حجت(اهل منطق)

بَهمان-فلان

از هفت دولت آزاد بودن(شاد و آزاد بدون نگرانی از قضاوت دیگران زندگی کردن)

جامغولک بازی-حقه بازی-فریب کاری

از جگر گذشتن(نامردی کردن)

 

الفرار(گریز، بگریز !)
چیزی شدن-اهمیت و اعتباری پیدا کردن-به جایی رسیدن
بند زدن-به یکدیگر وصل کردن-به هم چسباندن

اهل بخیه(وارد در کار، اهل فن)

آفتاب لب بام(پیری نزدیک به مرگ)

خوش قلق-رام-خوش خوی

دو دستی تقدیم کردن-با رضایت خاطر و احترام دادن

پوزه ی کسی را به خاک مالیدن-کسی را شکست دادن

روزه ی کله گنجشکی-روزه ای که بچه ها تا نیمه های روز می گیرند

تق و پوق-سر و صدا-بگیر و ببند

آهنگ ریپ‌دار(آهنگی که یک ضرب آن کم باشد)

 

خرده حساب-طلب مختصر-دشمنی قبلی

زین کردن گربه ی کسی-کسی را به زحمت انداختن-کسی را گرفتار دردسر و ناراحتی کردن

دهن لق-کسی که راز خود و دیگران را بازگوید

دلسرد کردن-ناامید کردن

زننده-زشت-نامطبوع-نفرت انگیز

تاکسی تلفنی-نوعی تاکسی که تلفنی درخواست می شود

رنگ نداشتن حنای کسی-اعتباری نداشتن حرف یا عمل کسی

ریش چیزی درآمدن-کهنه و منسوخ شدن
آب کردن(جنس نامرغوب را فروختن)
خِرخِر-آواز کشیدن چیزی سنگین بر زمین-صدای ناهنجار و گوش خراش

بده بستان-داد و ستد-معامله

آهنگ ریپ‌دار-آهنگی که یک ضرب آن کم باشد

به سر کسی زدن-ناگهان فکری به سر کسی آمدن-عقل خود را از دست دادن

 

 

جوشی شدن-عصبانی شدن

خاک عالم-تکیه کلامی برای اظهار تعجب و شرمندگی و ناراحتی

دست به سینه ایستادن-در نهایت ادب و آماده ی فرمان ایستادن

تو پر-دارای اطلاعات زیاد-آدم سنگین

بزمجه-سوسمار-درحالت دشنام به کودکان می گویند

چاقوکش-کسی که با چاقو به مردم حمله می کند-آدم شزیر و عربده کش

دوره ی آخرالزمان-روزگار آشفته و پر ظلم و فساد

از هول هلیم توی دیگ افتادن(از حرص و طمع زیاد به جای سود زیان دیدن)

زت زیاد-کوناه شده ی “عزت زیاد” در زبان لوطی ها

تنگ کلاغ پر-نزدیکی های صبح

این پهلو آن پهلو شدن-این دنده آن دنده شدن-غلتیدن از پهلویی به پهلوی دیگر

از چنگ دزد در آمدن و به دام رمال افتادن-از باران به ناودان پناه آوردن
خانه به دوش-بی خانمان-آواره

 

 
این دست و آن دست کردن(وقت تلف کردن، وقت کشتن، به عقب انداختن)

 
چاخان گفتن-دروغ و گرافه گفتن

از خر شیطان پایین آمدن(از لجاجت دست برداشتن، از تصمیم نادرستی منصرف شدن)

پا ندادن-امکانی پیش نیامدن

دل کسی را زدن-سیر شدن از چیزی-بی میل و رغبت شدن نسبت به چیزی یا کسی

خواری و زاری-پریشان حالی
آرتیست‌بازی-انجام کارهای غیرعادی
در دهان ها افتادن-شایع شدن-شهرت یافتن

آب به آب شدن(تغییر آب و هوا دادن، بهبود یافتن به سبب سفر)

خط هوایی-راه هوایی-مسیر هواپیما

روزه ی گنجشک-روزه ی کله گنجشکی

پر شر و شور-پر غوغا-پر هیاهو

بستری-خوابیده در بستر-بیمار

از ته ریش گذشتن-فریب دادن

بشکن زدن ی-برآوردن صدای انگشتان به هنگام شاد

دست مریزاد-آفرین !-دستت درد نکند !

جغجغه-بازیچه ای برای کودکان که چون آن را به حرکت در آورند صدا می کند

پُخی شدن-کاره ای شدن-مهم شدن

دل و قلوه ای-کسی که دل و قلوه می فروشد

آلونک‌نشین(ساکنان حواشی شهرها که در اتاقک‌های آلونک‌وار زندگی می‌کنند)
باد به آستین کسی کردن-کسی را به کاری تحریک کردن

رج بستن-به ردیف کردن-دسته کردن

بغ کردن-چهره درهم کشیدن-ترشرو شدن

امروزه روز(این روزها، در این دوره و زمانه)

آش همان آش و کاسه همان کاسه(چیزی تغییر نکرده)

خط دادن-سرمشق دادن-فکر کسی را هدایت کردن

 

خاله خرسه-دوست نادان

باد به آستین انداختن-فخر فروختن-خودخواهی کردن

دست زدن-کوبیدن دو دست به یکدیگر همراه با نوای موسیقی یا برای تشویق

داغ-مصیبت-اندوه-سخت گرم-سوران

پدر کسی در آمدن-بسیار اذیت شدن-دخل کسی آمدن

بازداشتی-زندانی موقت

زردمبو-آدم ضعیف و کم خون-دارای رنگ و روی زرد

خیساندن-در آب فرو بردن-در آب گذاشتن-خیس کردن

چاک کردن-نگا. چاک دادن

آسمان‌جل-ندار-بی‌چیز-کسی که رواندازش آسمان است

رشته فرنگی-ماکارونی

تفنگ کمر شکن-تفنگی که از قنداق خم می شود

 
دم گاو به دست آوردن-قدرت و موقعیتی به دست آوردن-وسیله ای برای معاش به دست آوردن

آب شدن-شرمنده شدن-رفتن آبرو-به فروش رفتن کالا

پیزری-پوشالی-بی ارزش و بی مصرف
آلت فعل-وسیله‌ی انجام کار

ریختن پشم و پیله ی کسی-از میان رفتن قدرت کسی-ضعیف شدن کسی
ته صدا-صدای خوش ولی کم مایه

آب به آب شدن-تغییر آب و هوا دادن-بهبود یافتن به سبب سفر

دست راستی-از جناح راست-موافق حکومت

حضرت فیل-شخصی موهوم با تیروی بسیار زیاد

 
از بر بودن(مطلبی را در حافظه داشتن)

خفگی-حالت فشردگی گلو و تنگی نفس

اُرد کسی را خواندن-به حرف کسی گوش کردن-اهمیت دادن

ابوطیاره(اتوموبیل کهنه و فرسوده)

دماغ سوخته شدن-بور شدن-خجالت زده شدن-ناکام شدن

برادر اندر-برادر ناتنی-نا برادری

چرند اندر چرند-پرت و پلا
آب(عزت و رونق، طراوت و تازگی، روح، شراب خالص)
به گرد کسی نرسیدن-بسیار عقب بودن از کسی-فاصله ی بسیار با کسی داشتن
پیچاندن کسی-کسی را گرفتار درد سر کردن-کسی را سوال پیچ کردن
 

دَمَغ-افسرده-ناراحت-خیت

بی حوصله-ناشکیبا-شتابزده

آدم مقوایی(بی‌اراده، کسی که هیچ‌کاری نمی‌کند)

آمادگی و شوق بسیار برای کاری داشتن

در هم و بر هم-آشفته-پریشان-آمیخته
ته گرفتن-سوختن غذا

جو گندمی-مویی که تک تک سفید شده است-موی سیاه و سفید

 

ته خانه-لوازم بی مصرف-بقایای اثاث خانه

چشته خور-کسی که پس از یک بار کمک گرفتن همیشه توقع کمک دارد
 

خود را بستن-پول دار شدن