یکی از مواردی که میشه درباره کودتای نظامی ناتموم روش زوم کرد، اهمیت فناوری اطلاعات و ارتباطات واسه بسیج همگانی مردم جهت مقابله با کودتاچیان بود
(تصویر رابطه اسکایپی رجب طیب اردوغان پس از کودتا، از مکانی نامعلوم که درگفتگویی زنده از مردم خواست به خیابونای بیان)
ترکیه، یکی از ۱۰ مقصد گردشگری دنیا در بیست سال گذشته که هشتگ و صفحات مربوط به مکانای تفریحی و گردشگری اون با استقبال کاربران اینترنت مواجه شده بود، این بار هشتگای دنبال کردن کودتای شوک بر انگیز این کشور، در کانون توجه جهانی قرار گرفت و به نظر می رسه اسکایپ و توییتر و اینستاگرام رو باید قهرمون تحولات ۲۴ ساعت گذشته این کشور دونست. این بار اردوغان از iPhone و FaceTime واسه رهبری ضد کودتا استفاده کرد و دنیای livestreaming به کمکش اومد.
ترکیه واسه چندمین بار در چند دهه گذشته، با کودتای نظامی ارتش مواجه شد.
دوباره فضای امنیتی و نظامی به شهرای ترکیه که مدت طولانی تجربه نظامی گری رو بر پیکره خود احساس می کردن، مستولی شد.
هر چند نظام دموکراسی در این کشور سابقه ای به اندازه فرانسه و روسیه نداره، اما ژست ترکا واسه حضور در اتحادیه اروپا، به واسطه فضای دموکراتیک و لاییک حاکم بر این کشور و بعضی از توانمندیای اقتصادی و صنعتی منشعب شده از فضای دموکراتیک ۲۰ سال گذشته در این مجموعه ایجاد شده که طی کودتای گذشته شدیدا تهدید شد.
هر چند سایه کودتا هم اونقدر بر ترکیه سایه افکنده اما به هر حال اون چه بیشتر از همه مهمه، نقش موثر و پر رنگ فناوری اطلاعات و ارتباطات در تحولات چند سال گذشته این کشور هستش.
کودتاچیان ترکیه از اولین دقایق فعالیت، مراکز اصلی شهرای بزرگ از جمله رادیو و تلویزیون این کشور رو به کنترل خود در آوردن و بیشتر شبکه ها رو تصرف شد.
بخاطر این، رجب طیب اردوغان، رییس جمهور اسلام گرای این کشور، از نرم افزار سوئدی- آمریکایی اسکایپ واسه رابطه با مردم و منتشر کردن پیام ویدئویی استفاده کرد و از اونا خواست تا واسه مقابله با کودتای نظامی، به خیابونای ریخته و ضمن مخالفت با این اقدام نظامیا، بر پشتیبانی از دولت قانونی و قانونی اون تاکید کنن.
انتشار پیام ویدئویی اسکایپی آقای اردوغان، ساعتی بعد، میلیونا شهروند ترک رو به خیابونای این کشور آورد و شرایط به شکلی شد که مردم ترکیه روبروی تانکا روی کف خیابونا دراز کشیدن و مانع عبور تانکا شدن. این پیام از راه اسکایپ و در مخفی گاه اردوغان انجام شد .
(گزارش نشریه فورچون از نقش فناوری اطلاعات در رهبر ضد کودتاچیان در ترکیه)
اولین جرقه آی تی محور ضد کودتا، با اسکایپ زده شد.
پس از اون، ییلدریمنخست وزیر ترکیه و اردوغان رییس جمهور این کشور، به توییتر روی آورده و ظرف چند ساعت،ده ها توییت از روند مقابله با کودتا و اقدامات سریع و موثر دولت در کنترل شرایط در شهرای جور واجور رو منتشر کردن. توییتای ییلدریم و اردوغان، بیش ترین حجم توییتای ترکیه رو ظرف ۱ روز گذشته به خود اختصاص داد و این توییتا، ده ها هزار بار به وسیله طرفداران دولت و حکومت قانونی ترکیه، retweet و با فالوو و لایک و کامنتای زیادی همراه شد.
(تصویری که نشون میده توییتر واسه ترکا، اهمیت زیادی داشت. هر چند در این کشور تا ساعاتی فیلتر شد)
شاید ظرف ۴۸ ساعت گذشته، توییتر اردوغان و ییلدریم، یکی از پر بیننده ترین اکانتای توییتر در ترکیه و حتی جهان بود که لحظه به لحظه اخبار یه اتفاق کم مثل و شوک آور رو در ترکیه بحران زده رو در دنیای دیجیتال به اشتراک می گذاشت.
(تصویر هشتگای مهمی ، دلیل اگاهی مردم به تحولات این کشور شد)
میلیاردا کاربر اینترنت درجریان کودتای ترکیه از راه یوتیوب، توییتر و اینستاگرام، تماشاگر آنلاین یه فیلم مستند نظامی تموم عیار بودن که شاید باورش واسه خیلیا سخت بود. فیلمی که شبکه های اجتماعی نقش رسانه ای واسه معرفی تحولات لحظه به لحظه در شهرای جور واجور این کشور رو بازی کرد و به طور رایگان، بلیط این فیلم مستند ۲۴ ساعته ترسناک رو در اختیار همه قرار دادن.
(تصویر حساب توییتر رجب طیب اردوغان رییس جمهور ترکیه که ظرف ۴۸ ساعت گذشته، یکی از پر بیننده ترین اکانتای توییتر دنیا بود و سایبر دیپلماسی ترکیه رو علیه کودتای ناتموم هدایت کرد.)
توییتر و اینستاگرام رو باید قهرمون تحولات گذشته ترکیه دونست. شمار کاربران فالو کننده توییتر رجب طیب اردوغان رییس جمهور این کشور از مرز ۸.۶ میلیون دنبال کننده گذشت که واسه سایبر دیپلماسی ترکیه یه رکورد جددید حساب می شه.
بیشتر از ۴۰ توییت ظرف ۲۴ ساعت نشون داد که اردوغان چقدر از توییتر و شبکه های اجتماعی و دنیای هشتگا واسه انتشار دیدگاه های خود در حساس ترین لحظات در تاریخ سیاسی معاصر این کشور بهره برد.
دقیقا ساعاتی پس از کودتای ناتموم در ترکیه، صدها هزار کاربر در شبکه اجتماعی محبوب این روزا یعنی اینستاگرام، به منتشر کردن تصاویری از کشته شده گان کودتا پرداختن و تصاویری واسه تسلیت به مردم این کشور به اشتراک گذاشتن.
(بعضی از رسانه های به واسطه رابطه اسکایپی اردوغان با مخاطبانش، از ایشون به عنوان مرد اسکایپ یا SKYPEMAN نام بردن)
بیشتر از ۱۵۰ هزار پست روی هشتگ ترکیه، اردوغان در اینستاگرام به اشتراک گذاشته شد و این قضیه،عکس العمل سلبریتیای هنری، ورزشی، سیاسی و فرهنگی دنیا رو در این شبکه محبوب به دنبال داشت. خیلی از کاربران اینستاگرام، از ترکیه گفتن و درباره ترکیه نوشتند .
(تصویر حساب توییتر احمد داود اوغلو، نخست وزیر قبلی ترکیه که تعداد فالوورهایش پس از کودتای ناتموم ترکیه از مرز ۴.۸ میلیون دنبال کننده گذشت.)
انقلاب هشتگا در فیس بوک و اینستاگرام رو میشه در انتشار اخبار کودتای ناتموم نظامی ترکیه در ۱۶ جولای ۲۰۱۶ میلادی دید. خیلیا اخبار کودتا رو روی هشتگ turkey یا Erdogan دنبال می کردن که لحظه به لحظه اخبار و اطلاعات ویدئویی و تصویری کودتا از سراسر ترکیه رو به صورت مستقیم و زنده منتشر می کرد.
تحولات ترکیه و حضور فعال فناوری اطلاعات و ارتباطات در اطلاع رسانی این اتفاق مهم، نشون داد که چقدر فناوری اطلاعات می تونه در پیشرفت اطلاعات به اشتراک گذاری سریع و مستند و راحت اون در میدونای سیاسی و اجتماعی اثر داشته باشه. انقلاب هشتگا و غوغای پستا و retweetا، نقش مهمی در آگاهی بخشی به جامعه آنلاین زده امروزی داره.
ییلدریمنخست وزیر ترکیه حتی از سلفی هم واسه اطلاع رسانی درباره سلامت و وضعیت خود به طرفدارانش در سراسر ترکیه روی حساب توییترش استفاده کرد که مسبوق به سابقه نبود.
روی آوردن رییس جمهور ترکیه به اسکایپ واسه تعامل با طرفدارانش ، دلیل خوبی بر این ادعاست که نقش شبکه های اجتماعی و پیام رسانای ویدئویی و تصویری در اطلاع رسانی امروز دنیا، نقشی غیر قابل اجتنابه. نقشی که نشون از اهمیت سایبر دیپلماسی (cyber diplomacy) در دیپلماسی عمومی و گسترده کردن نقش دولتا در فضای مجازی داره.
سایبر دیپلماسی یعنی اون که از راه ابزارای آی تی مدار، سیاسیون و بدنه حکومت بتونن در میدونای داخلی و بین المللی،مواضع رو به اطلاع چند میلیارد کاربر اینترنت در اقصی نقاط جهان برسانند. امکانی که تنها ۳ دهه س که بشر به ان رسیده.
(بیشتر از ۸۱ هزار پست روی هشتگ Erdogan ظرف چند روز گذشته به اشتراک گذاشته شد)
سایبر دیپلماسی، نقش بسیار مهم و پر رنگی در کشورای پیشرفته و حتی استعمار گرای روزگار ما مانند انگلیس و آمریکا و فرانسه داره.
خیلی از این کشورا، از راه وسیله سایبر و تریکا و ترفندای جور واجور اون، موضوعی خاص و هدف مند و برنامه ریزی شده رو بولد کرده و در تکاپوی شبکه های اجتماعی تصویری و ویدئویی و متنی، به اشتراک گذاشته و ذهنا و گوشا و دیده گان میلیاردا شهروند کره زمین رو به آسونی با نظرات و دیدگاه هاشون آشنا می کنن.
خیلیا زبون خیلی از کشورا رو نمی دونن و شاید دسترسی به فلان شبکه و رورنامه و خبرگزاری و نشریه رو نداشته باشن. اما ۳ میلیارد نفر از جمعیت کره زمین دسترسی اینترنت دارن و دست کم یه سوم اون از راه گوشیای هوشمند به فضای مجازی دسترسی روزانه دارن. به نظر می رسه این وسیله فوق العاده ای واسه رهبران کشورا و حکومت هاست که در این بستر، اطلاع رسانی گسترده، ارزون و موثر داشته باشن.
با سایبر دیپلماسی، ترکیه تونست تا حد زیادی تاثیر روانی و اطلاعاتی بر کودتاچیان بزاره و مردم رو واسه مقابله عملی با اونا بسیج کنه و هم اینکه دنیا رو با رفتار غیر قانونی و غیر قانونی این افراد،آشنا کنه.
اگه قرار بود با رسانه های سنتی ترکیه این اتفاق می افتاد، شاید تا این حد، دنیا در جریان اخبار و تحولات ترکیه به صورت لحظه ای و آنلاین قرار نمی گرفت.
(تصویر آخرین پست منتشر شده روی صفحه شخصی اردوغان در اینستاگرام که مربوط به ۲ هفته پیش بود و ۱۰۴ هزار لایک گرفت. این تصویر به واسطه اون که آخرین تصویر منتشر شده روی صفحه رییس جمهور ترکیه بود، به محفل گفت و شنود کاربران اینستاگرام از ترکیه و ایران و کشورای منطقه تبدیل شد و ۵۵ هزار پست روی اون ظرف ۲۴ ساعت گذشته منتشر شد که خیلی از اونا توهین آمیز بود!)
نکاتی درباره به کار گیری تکنولوژی در دنیای امروز
تحولات ترکیه و حضور فعال فناوری اطلاعات و ارتباطات در کنترل کودتا و اطلاع رسانی به همه مردم، نکته های خوبی واسه ما از جنبه های فناوری اطلاعات داشت.
۱-تحولات کودتای ترکیه نشون داد که شبکه های اجتماعی متنی، تصویری، هم اونقدر به عنوان محبوب ترین سایتای پر بیننده در فضای سایبر،با اسقبال عمومی همراه س و به اشتراک گذاری اطلاعات درآنا، اهمیت زیادی واسه دولتا و مردم داره.
۲-تحولات کودتای ترکیه اثبات کرد که انقلاب هشتگا و retweet ها در فضای مجازی، قدرتی ماورای رسانه های سنتی داره.
۳-در کشور ما، خیلی از مقصدای گردشگری، فرهنگی، هنری و اجتماعی که حتی ثبت ملی و جهانی شده و میلیونا بازدید کننده در چند دهه گذشته رو به خود دادن، هشتگ و صفحه خاصی در شبکه های اجتماعی نداره و حتی از پرتال اینترنتی چند رسانه و چند زبانه موثر هم بهره نبرده س. حتی ۱۹ اثر ثبت شده جهانی ایران در یونسکو، سایت اینترنتی مشخص و موثری ندارن که کاربران ایرونی بتونن در معرفی اونا به صدها میلیون کاربر اینترنت، نقش آفرینی کنن. این ضعفا باید شناخته شده و هم جهت با پیشرفت سایبر دیپلماسی ایران، به اون پرداخته شه.
۴-تازگیا خبر دار شدیم که رسانه ملی، معاونت فضای مجازی رو واسه پیشرفت این فضا در کشور و استفاده موثر از اون، راه اندازی کرده. هر چند شورای عالی فضای مجازی در کشور با حکم رهبری هست،اما به نظر می رسه، تشکیل کارگروه پیشرفت سایبر دیپلماسی در ایران در دبیرخانه هیات دولت یا در وزارت امور خارجه کشورمون، واسه رصد و پیشرفت اطلاعات در این میدون، خالی از لطف نباشه.
۵-صدها میلیون کاربر اینترنت واسه باخبر شدن از ظرفیتای جور واجور سیاسی و اقتصادی و فرهنگی و علمی در ایران روی موضوعات خاص، با فایلای ویدئویی و سایتای اینترنتی موثری در کشورمون رو به رو نیستن و این یه ضعف و تهدید واسه پیشرفت اقتصادی و علمی کشور هستش.
۶-کودتای ترکیه نشون داد که اتکای تموم عیار به ظرفیتای بیرون مرز کشور، نقطه آسیبی واسه یه کشور میشه. پیشرفت شبکه ملی اطلاعات شاید بتونه کاهش آسیب پذیریای ایران در فضای مجازی رو از نقظه نظر پدافتد غیر عامل به دنبال داشته باشه. به نظر می رسه سازمان پدافند غیر عامل کشور که در میدونای مختلفی فعالیت داره و آسیب پذیری بخشای جور واجور رو از جنبه های غیر نظامی رصد می کنه، بهتره به بحث سایبر دیپلماسی و اهمیت اون در مختصات پدافند غیر عامل هم بپرداز.
۷-گروه های تروریستی از فضای مجازی به عنوان برگ برنده ای واسه اطلاع رسانی و تعامل با مخاطبان و رد و بدل کردن اطلاعات و منتشر کردن فایلای خود استفاده می کنن. سایبر دیپلماسی باید بکوشد،اهرم موثری علیه این اقدامات در فضای مجازی باشه.
(تصویر صفحه هک شده مربوط به شبکه تلویزیونی فرانسه TV5 که به وسیله داعش در آوریل ۲۰۱۵ انجام شد)