شطرنج یکی از ورزش‌های ذهنی و استراتژیک است که با استفاده از تخته و ششادره و با قرار دادن مهره‌ها روی تخته، بازی می‌شود. این ورزش برخلاف بسیاری از ورزش‌ها که نیاز به تناسب جسمی بالا دارند، به تمرکز، تفکر استراتژیک، برنامه‌ریزی، حل مسائل، تصمیم‌گیری و تحلیل عمیق نیاز دارد. شطرنج به عنوان یک ورزش ذهنی، به افراد امکان می‌دهد تا مهارت‌های ذهنی خود را تقویت کرده و به توسعه عقلانی و استراتژیک خود بپردازند.
شطرنج به صورت فرهنگی و مسابقاتی در سراسر جهان ترویج می‌یابد و دارای انجمن‌ها، کلاس‌ها و تورنمنت‌های مختلفی است. این ورزش معمولاً به صورت دو نفره انجام می‌شود و هر بازیکن یک طرف تخته را کنترل می‌کند و سعی می‌کند تا مهره‌های خود را به نحوی حرکت دهد که پاداش داده شده تا مهره پاداش رقیب را در بر گیرد. برنده بازی کسی است که پاداش پاداش حریف را به گونه‌ای انجام دهد که شاه حریف را شکست دهد.
شطرنج به عنوان یک رشته ورزشی توسعه فردی و تفریحی نیز مورد توجه بسیاری از افراد قرار می‌گیرد. این ورزش می‌تواند به تقویت تفکر منطقی، توجه به جزئیات، صبر و تحلیل کمک کند و افراد را به یادگیری مهارت‌های استراتژیک و انعطاف‌پذیری ترغیب کند.
معرفی مهره ها در شطرنج
هر بازیکن شطرنج در ابتدای بازی ۶ نوع مهره دارد: ۱ شاه، ۱ وزیر، ۲ اسب، ۲ فیل، ۲ رخ و ۸ پیاده. در اولین ردیف از هشت ردیف صفحه شطرنج، مهره های شاه، وزیر، اسب، فیل و رخ قرار می گیرند و ترتیب قرار گرفتن مهره ها از راست به چپ به شرح زیر است: رخ، اسب، فیل، شاه، وزیر، فیل، اسب، رخ. در ردیف دوم، هشت خانه اول به پیاده ها (سربازان) اختصاص دارد و در هر خانه ی این ردیف، یک مهره ی پیاده قرار می گیرد.
معرفی مهره ها در شطرنج
نحوه حرکت مهره ها در شطرنج
در بازی شطرنج، هر مهره وظیفه دارد به شاه خود حمایت کند و در صورتی که شاه در معرض خطر قرار گیرد، بازیکن با شکست مواجه می شود.
- وزیر، به عنوان یکی از ارزشمندترین مهره های شطرنج، حرکت ترکیبی از حرکات فیل و رخ دارد و می تواند به صورت مستقیم یا ضرب دری حرکت کند.
- رخ، با حرکت مستقیم، محدودیتی در جهت و تعداد خانه های حرکت ندارد و در صورتی که مهره ای جلوی آن نباشد، می تواند به راست، چپ، جلو یا عقب حرکت کند.
- اسب، تنها مهره یشطرنج است که می تواند در هنگام حرکت، از روی مهره های خود یا حریف حرکت کند. شکل حرکت اسب مشابه حرف “L” انگلیسی است، با این تفاوت که جهت حرکت آن محدودیتی ندارد و می تواند دو خانه به یک سمت برود و سپس یک خانه در جهتی عمود بر جهت حرکت قبلی پیش برود (مثلا دو خانه به سمت راست، سپس یک خانه به سمت بالا یا پایین).
- فیل، مانند رخ، در تعداد خانه ها محدودیتی ندارد و می تواند تا ۷ خانه به صورت مستقیم و ضرب دری حرکت کند. تفاوت حرکت فیل با رخ، در این است که فیل به صورت ضرب دری حرکت می کند. به همین دلیل، فیلی که در ابتدای بازی در خانه ی سیاه قرار گرفته، تا آخر مسابقه در خانه های سیاه و فیلی که از ابتدا در خانه ی سفید قرار گرفته است، تا انتها در خانه های سفید حرکت می کند.
- پیاده (سرباز)، در اولین حرکت می تواند یک یا دو خانه به جلو حرکت کند، اما پس از آن تنها می تواند یک خانه به جلو حرکت کند. سرباز مهره های حریف را به صورت ضرب دری مورد تهاجم قرار می دهد و از بازی خارج می شود. به این صورت که اگر در سمت راست یا چپ خانه ی روبروی سرباز، مهره ای از حریف وجود داشته باشد، سرباز می تواند وارد آن خانه شود و مهره ی حریف را از بازی خارج کند.
نحوه حرکت مهره ها در شطرنج
اصطلاحات موجود در شطرنج
کیش
هرگاه یکی از مهره های یک بازیکن شاه حریف خود را در معرض خطر قرار دهد، کیش رخ می دهد. در این حالت، شاه باید رفع کیش شود. رفع کیش به سه طریق امکان پذیر است: حرکت دادن شاه به خانه ای دیگر، قراردادن مهره در مسیر حرکت شاه و مهره حریف، یا ضرب کردن مهره حریف.
مات
اگر شاه کیش شود و نتواند رفع کیش کند، مات رخ می دهد و بازیکنی که شاهش مات شده است، باخته است.
پات
اگر نوبت بازی به یک بازیکن برسد ولی هیچ یک از مهره هایش قابلیت حرکت نداشته باشد، بازی پات محسوب می شود. در این حالت، شاه هنوز کیش نشده است، اما اگر به خانه ای دیگر برود، کیش خواهد شد.
آچمز
اگر مهره ای بین شاه خود و مهره حریف قرار گرفته باشد و حرکت آن مهره باعث شکل گرفتن کیش شاه شود، آچمز رخ داده است و این مهره نمی تواند حرکت کند.
بلیتز
بازی برق آسا با مدت زمان کمتر از ۱۵ دقیقه را بلیتز می نامند.
قلعه رفتن
جابجایی رخ و شاه در حین بازی قلعه رفتن نامیده می شود. این حرکت فقط در شرایط خاصی صورت می گیرد: تنها یک بار در هر بازی و در صورتی که هیچ یک از شاه و رخ ها تا آن لحظه حرکت نکرده باشند. علاوه بر این، قلعه رفتن فقط در صورتی مجاز است که مهره حریف شاه را کیش نکرده باشد. در این حرکت، شاه دو خانه به